Chỉ cần một vụ làm ăn gian dối bị phát giác, nguy cơ mất giá trị nhãn hiệu chung cũng rất dễ dàng.
Rất dễ tổn thương
Đầu
tháng 6, thông tin dây chuyền sản xuất sữa Ba Vì kém chất lượng của
Công ty CP Sữa tươi Ba Vì xuất hiện tràn lan làm người tiêu dùng quan
ngại về các sản phẩm mang nhãn hiệu "sữa Ba Vì". Tai bay vạ gió rơi vào
"đầu" các doanh nghiệp sữa lâu nay sống nhờ nhãn hiệu định danh "sữa Ba
Vì". Người tiêu dùng thì quay lưng, doanh nghiệp phải lần lượt lên tiếng
cải chính, kêu oan.
Tuy nhiên, phải nửa
tháng sau, kết quả điều tra của công an TP. Hà Nội mới được công bố.
Theo đó, nhiều loại sữa tươi Ba Vì của Công ty CP Sữa tươi Ba Vì không
đảm bảo chất lượng như công bố, mất VSATTP là sản phẩm giả nhãn hiệu sữa
Ba Vì đã bị tiêu hủy, đình chỉ sản xuất... thì người tiêu dùng mới thở
phào, còn doanh nghiệp như trút được gánh nặng.
Trên
các diễn đàn, ban đầu, nhiều phụ huynh rất hoang mang. Một số gia đình
tạm ngừng mua các loại sữa tươi mang thương hiệu Ba Vì ngay cả ở siêu
thị.
"Trung bình hai đứa con ngày nào cũng
uống 1 lít sữa tươi Ba Vì. Kiểu này mọi người chỉ mua sữa tươi của các
công ty có uy tín trên thị trường thôi, đừng mua các nhãn hiệu gia công
ngoài", chị nhắn nhủ.
Đáng nói là, theo cơ
quan công an, trong buổi làm việc với UBND huyện Ba Vì ngày 7/6 về việc
cho phép sử dụng nhãn hiệu chứng nhận cho sản phẩm Sữa mang địa danh Ba
Vì, lãnh đạo huyện này khẳng định cho đến giờ chính quyền địa phương mới
chỉ cấp phép cho 2 đơn vị là Công ty cổ phần Sữa Ba Vì và Công ty cổ
phần Sữa Quốc tế (IDP). Ngoài ra, UBND huyện chưa cho phép đơn vị nào
được sử dụng nhãn hiệu sữa Ba Vì nêu trên.
Tên
tuổi của đơn vị vi phạm với công ty được cấp nhãn hiệu chứng nhận "sữa
Ba Vì" cũng na ná như nhau. Địa chỉ đăng ký doanh nghiệp, theo hồ sơ của
cơ quan điều tra, cũng cùng một khu vực thôn xóm. Chỉ khác là đơn vị vi
phạm bị phát giác về chất lượng, an toàn vệ sinh thực phẩm bắt nguồn từ
một cơ sở gia công tại huyện Chương Mỹ, Hà Nội.
Lãnh
đạo Công ty cổ phần sữa Quốc tế (IDP), ông Nguyễn Tuấn Dũng, thừa nhận,
các sản phẩm mang thương hiệu sữa tươi Ba Vì của IDP đã chịu ảnh hưởng
không nhỏ từ việc nhãn hiệu chung bị xâm hại, các thông tin ban đầu mập
mờ, thiếu chính xác khiến lượng tiêu thụ của doanh nghiệp sụt giảm.
Tự hại nhau
Trước
đó, trường hợp này đã từng xảy ra với thương hiệu nước mắm nổi tiếng
Phú Quốc. Trên địa bàn đảo có khoảng 100 cơ sở sản xuất nước mắm, nhưng
ngoài thị trường, người tiêu dùng hoa mắt, mất niềm tin trước một rừng
nước mắm mang tên Phú Quốc.
Có danh tiếng
nhưng không biết cách giữ gìn, để nhiều đơn vị các tỉnh thành khác, thậm
chí cả nước ngoài mượn danh trục lợi, làm giả, làm nhái, khiến cộng
đồng những người sản xuất nước mắm tại Phú Quốc cũng bức xúc kêu trời.
Lý do chính dẫn đến tình trạng này là sự yếu kém, lỏng lẻo trong quản lý
về tiêu chuẩn chất lượng, nhãn mác sản phẩm, bảo vệ thương hiệu của
chính quyền, hiệp hội.
Mặt khác, tình trạng
các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất mạnh ai nấy làm, thiếu ý thức giữ gìn,
bảo vệ thương hiệu cũng khiến cho nhiều chỉ dẫn địa lý, nhãn hiệu tập
thể, nhãn hiệu chứng nhận ở Việt Nam thường chưa hiệu quả, nếu không nói
là đi ngược mục đích bảo tồn, phát triển thương hiệu vùng miền.
Thực
tế việc sử dụng chỉ dẫn địa lý chè Shan tuyết Mộc Châu (Sơn La) là một
ví dụ. Mặc dù đã được bảo hộ nhưng các công ty chè tại địa bàn Mộc Châu
lại không kết hợp với nhau để cùng khai thác và sử dụng chỉ dẫn này một
cách hiệu quả.
Nước mắm Phú Quốc cũng bị nhái thương hiệu tràn lan trên thị trường (ảnh phuot.vn)
Sản
xuất nông nghiệp chủ yếu là cá nhân, hộ gia đình nhỏ lẻ, sản xuất ít
sản phẩm, tài chính yếu nên khó mà tạo dựng một nhãn hiệu riêng cho
mình. Mục tiêu xây dựng một nhãn hiệu tập thể, tuy tốn công quảng bá một
nhãn hiệu nhưng rất nhiều người sản xuất được hưởng chung. Tuy nhiên,
việc sử dụng chỉ dẫn Mộc Châu cho sản phẩm chè Shan tuyết nói riêng thời
gian qua chủ yếu dựa trên năng lực tự có, đơn lẻ của một số công ty.
Luật
sư chuyên về sở hữu trí tuệ là ông Lê Xuân Thảo nhìn nhận, ý tưởng của
việc ra đời nhãn hiệu tập thể là rất tốt, Việt Nam chỉ đi sau học hỏi
các nước trên thế giới. Thương hiệu chung ra đời thường gắn liền với quy
chế sở hữu rất chặt. Từng thành viên nắm được rồi ký cam kết thực hiện
đúng. Tuy nhiên, theo ông Thảo, có quy chế nhưng không thực hiện, công
tác quản lý điều hành yếu kém bắt đầu làm thoái hóa, rối ren, dẫn đến
mất giá trị thương hiệu do những người cạnh tranh làm hại lẫn nhau.
Khó xử lý
Diễn
giải theo cách khác, Luật sư Phạm Thanh Tuấn, Giám đốc Công ty Luật
TNHH Vietin, cho rằng, hành lang pháp lý điều chỉnh các đối tượng trên
còn bất cập, chủ yếu tập trung vào các quy định về điều kiện bảo hộ,
chưa có quy định đủ rõ ràng về điều kiện sử dụng. Vì vậy, từ trước đến
nay, các địa phương chủ yếu tập trung vào việc bảo hộ các chỉ dẫn địa lý
và thờ ơ với việc kiểm soát sử dụng các chỉ dẫn này.
Trên
thực tế, việc quản lý các chỉ dẫn địa lý và nhãn hiệu thường giao cho
cơ quan hành chính (thường là UBND cấp huyện, cấp tỉnh) hoặc các hiệp
hội sản xuất ở địa phương - nơi có sản phẩm được bảo hộ chỉ dẫn địa lý.
Tuy nhiên, năng lực kiểm soát chất lượng sản phẩm của các cơ quan này
còn yếu.
Bản thân các cơ quan quản lý trong
nhiều trường hợp cũng chưa ban hành được một quy chế rõ ràng về điều
kiện cấp và sử dụng chỉ dẫn địa lý hoặc nhãn hiệu chứng nhận cũng như
quy chế "hậu kiểm" sau khi đã cho phép các chủ thể khác sử dụng, do đó
dễ dẫn đến tình trạng tùy tiện trong cấp phép và buông lỏng trong quản
lý để xảy ra tình trạng hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng trà
trộn, trục lợi.
Hơn nữa, việc phân định mức
độ vi phạm, chế tài xử phạt vẫn chồng chéo, lạc hậu, chưa đủ sức răn đe
cũng là khó khăn của các cơ quan thực thi pháp luật. Điển hình như vụ
làm giả sữa Ba Vì vừa qua, Trung tá Hà Thế Hùng, Đội trưởng Đội chống
hàng giả và xâm phạm sở hữu trí tuệ (Đội 8), phòng PC46, Công an Hà Nội
chia sẻ, lực lượng chức năng rất khó trong xác định đây là hàng giả hay
hàng kém chất lượng.
Việc bán ra thị trường
loại sữa không đúng tiêu chuẩn như công bố, nhiễm vi sinh thì hơn ai hết
thì người tiêu dùng là đối tượng chịu thiệt đầu tiên. Vậy mà, chế tài
xử phạt doanh nghiệp nói trên theo khung hình phạt, cũng chỉ dừng ở mức
độ hành chính.
Vụ việc "sữa Ba Vì" vừa qua,
hơn ai hết trách nhiệm thuộc về đơn vị quản lý là huyện Ba Vì. Do đó,
đây là dịp để huyện nhìn nhận lại việc cấp phép, sử dụng và quản lý
thương hiệu trong thời gian qua, theo hướng ngày càng chặt chẽ hơn.
Trao
đổi mới đây, ông Lê Văn Minh, Chủ tịch UBND huyện Ba Vì, thừa nhận,
trên địa bàn vẫn có cơ sở hoặc vi phạm về sử dụng nhãn hiệu sữa Ba Vì,
hoặc vi phạm về chất lượng sản phẩm. Do đó, sắp tới, huyện sẽ tăng cường
công tác thanh, kiểm tra chất lượng và việc sử dụng thương hiệu sữa Ba
Vì tại các cơ sở sản xuất, chế biến kinh doanh sữa trên địa bàn.
Lãnh
đạo huyện cũng cho hay đã hợp tác với đơn vị luật để bổ sung các quy
chế về sử dụng nhãn hiệu sữa Ba Vì, làm thủ tục đăng ký nhãn hiệu tại
thị trường quốc tế. Cơ quan chức năng huyện đang dự thảo quy định tạm
thời về việc thành lập và vận hành trạm thu gom, bảo quản sữa tươi trên
địa bàn huyện Ba Vì để cụ thể hóa các tiêu chuẩn cho doanh nghiệp hoạt
động kinh doanh sữa. Tất cả là vì mục tiêu phát triển và quản lý thương
hiệu sữa Ba Vì, đồng thời đảm bảo quyền lợi cho các doanh nghiệp đã được
cấp phép.
Theo Thành Dũng
VEF