Dù Bộ Tài chính đã công khai Quỹ Bình ổn giá xăng dầu (BOG) song với việc đưa ra con số đang có, đã sử dụng thì chưa được xem là minh bạch.
TS Lê Đăng Doanh cho rằng, việc công khai con số sử dụng BOG lên trang web là một bước tiến bộ nhỏ, song công khai nhưng chưa minh bạch.
Cái cần thì chưa minh bạch
Theo thông báo về tình hình trích lập, sử dụng và số dư Quỹ BOG của Bộ Tài chính, số dư Quỹ BOG tính đến ngày 1/1 là 756,383 tỉ đồng. Đến hết ngày 30/6, tổng số trích quỹ đạt trên 2.231 tỉ đồng, tổng số sử dụng quỹ trên 2.932 tỉ đồng.
Đến ngày 20/5, quỹ bình ổn bị âm tới 73,5 tỉ đồng nhưng sau 2 đợt tăng giá xăng dầu vào tháng 6 vừa qua, số dư quỹ đến hết ngày 30/6 lại tăng lên tới hơn 55,4 tỉ đồng.
Trong đó, Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) có số dư quỹ lớn nhất với khoảng 201,7 tỉ đồng. Đơn vị có số âm quỹ lớn nhất là Tổng Công ty Kỹ thuật và Đầu tư (PETEC) với hơn 146,2 tỉ đồng.
Nhiều chuyên gia kinh tế tỏ ra chưa hài lòng về tính minh bạch của những thông tin nêu trên và đánh giá đó chỉ là những con số "chết".
Theo TS Lê Đăng Doanh, “phải đấu tranh nhiều lắm Bộ Tài chính mới công khai việc sử dụng BOG, việc thu thì rõ rồi nhưng chi vào những khoản gì, chi bao giờ? Rồi thời gian thực hiện bù đó doanh nghiệp lỗ bao nhiêu; bù bao nhiêu... là những khoản người ta đang quan tâm thì lại không nói”.
TS Doanh cũng khẳng định, có những thời kỳ doanh nghiệp lỗ ít nhưng bù lại cao hơn lỗ. “Quan trọng nữa là quỹ do dân đóng góp nhưng việc quản lý, giám sát lại không có đại diện người dân. Như thế là không thỏa đáng”, ông Doanh nói.
Ông Trịnh Quang Khanh, Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam cũng cho rằng, việc Bộ Tài chính đưa thông tin sử dụng Quỹ lên trang điện tử cũng đã là minh bạch rồi. Còn chẻ ra từng con số của Quỹ, cứ bán ra 1 lít thì trích ra 300 đồng cho quỹ bình ổn, như thế là rõ ràng.
“Tuy nhiên việc doanh nghiệp sử dụng quỹ này như thế nào thì cũng chưa lý giải hết được”, ông Khanh nói.
Hiện có 3 công cụ tham gia bình ổn giá xăng dầu là thuế, Quỹ BOG và chiết khấu hoa hồng đại lý. Tuy nhiên, việc sử dụng các công cụ trên lại không theo nguyên tắc cụ thể, thiếu quy định rõ trường hợp được sử dụng công cụ nào và dùng đến đâu. Vì vậy, các chuyên gia cho rằng con số nêu trên tuy cụ thể nhưng lại khó thuyết phục do người tiêu dùng không nắm được cách thức, nguyên tắc sử dụng quỹ vốn đang rất tù mù.
Kiểm toán và đại diện người tiêu dùng phải vào cuộc
Không chỉ thiếu minh bạch, một trong những nguyên tắc được liên bộ Tài chính - Công Thương khẳng định nhiều lần trong hoạt động điều hành giá xăng dầu là sử dụng "linh hoạt" các công cụ bình ổn giá.
Tuy nhiên, có ý kiến cho rằng chính vì cho phép sử dụng linh hoạt các công cụ này như một biện pháp hành chính để quản lý đã gây nên bất ổn trong giá xăng. Hậu quả không chỉ khiến người tiêu dùng bức xúc mà còn dễ phá vỡ quy luật thị trường.
Hơn nữa, nhìn vào thực chất thì nỗ lực duy trì Quỹ BOG như là một trong số các công cụ bình ổn giá hầu như không đem lại hiệu quả.
Bởi trên thực tế chỉ cần một đợt tăng giá thế giới mà trong nước cho xả quỹ thì sẽ nhanh chóng hết quỹ, thậm chí âm lớn, sau đó lại bắt người dân nộp tiền bù vào qua giá xăng, gây gánh nặng và tâm lý không thoải mái.
Theo TS Lê Đăng Doanh, trong tương lai nếu còn quỹ này nữa thì nên có sự tham gia của Hội Bảo vệ người tiêu dùng, Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam. Đặc biệt cần có kiểm toán vào cuộc và nên có báo cáo của cơ quan này. ‘Như thế mới thực sự là minh bạch’, ông Doanh nói.
Theo Bích Ngọc
