Có nhiều cách để ông Trump có thể nhắm tới nhiệm kỳ thứ 3 của mình. Cách nào cũng sẽ phải đối mặt với những trở ngại lớn về chính trị, pháp lý và thực tiễn. Nhưng viễn cảnh về nhiệm kỳ thứ ba của ông Trump không phải là một nhiệm vụ bất khả thi. Và chính ông Donald Trump cũng chưa từng bác bỏ một cách chính thức viễn cảnh này, thậm chí ông còn công khai nhắc đến nó rất nhiều lần.
Vào tháng 8/2020, ông nói với những người ủng hộ: "Chúng ta sẽ giành chiến thắng thêm bốn năm nữa. Và sau đó, chúng ta sẽ giành thêm bốn năm nữa." Vào tháng 5/2024, ông lại suy ngẫm về nhiệm kỳ tổng thống kéo dài ba nhiệm kỳ.
Ngày 13/11/2024, một tuần sau khi giành chiến thắng để có nhiệm kỳ thứ hai, ông đã nói với các đảng viên Cộng hòa tại Hạ viện: “Tôi sẽ không tái tranh cử trừ khi các bạn nói rằng "Ông ấy giỏi đến mức chúng ta phải tìm ra cách khác"”. Và chỉ cuối tuần trước, ông đã nói: "Sẽ là vinh dự lớn nhất trong cuộc đời tôi khi được phục vụ không chỉ một mà là hai lần - hoặc ba hoặc bốn lần", trước khi nhanh chóng nói thêm, "Không, sẽ là phục vụ hai lần".
Có lẽ tất cả chỉ là trò đùa Trump, cũng có thể ông chỉ đang cố gắng trêu tức giới truyền thông, vốn đang săm soi mình. Nhưng việc ông nhắc đi nhắc lại nhiều lần về nhiệm kỳ thứ 3 cho thấy ông ấy đang nghĩ đến nó.
ĐIỀU GÌ THÔI THÚC ÔNG TRUMP NHẮM TỚI NHIỆM KỲ THỨ 3?
Theo lẽ thường, khi kết thúc nhiệm kỳ thứ 2 của mình, ông có thể dễ dàng nghỉ hưu tại Mar-a-Lago, sau khi củng cố vị thế của mình như một nhân vật lịch sử thế giới. Nhưng nếu có đủ khả năng tiếp tục tại vị, ông Trump có thể có động lực mạnh mẽ để cố gắng duy trì quyền lực và đặc quyền của chức tổng thống.
Hơn nữa, hãy xem xét một lý do chính khiến ông ra tranh cử vào năm 2024: Mong muốn tránh các vụ án hình sự của mình. Và thực tế cho thấy chiến lược đó đã hiệu quả. Hai vụ án liên bang chống lại ông đã phải bị đóng lại sau chiến thắng của ông do Bộ Tư pháp phán quyết rằng một tổng thống đương nhiệm không thể bị truy tố.
Nếu một ứng cử viên của đảng Dân chủ giành chiến thắng trong cuộc bầu cử năm 2028, ông Trump có lý do để sợ rằng những cáo buộc chống lại mình có thể được đưa ra xét xử lại.
Hơn nữa, trong 4 năm sắp tới, với tính cách của mình, không loại trừ việc ông Trump có thể làm gì có thể gây ra trách nhiệm hình sự mới? Quyết định miễn trừ toàn diện của Tòa án Tối cao năm 2024 sẽ là một trở ngại để buộc tội ông về bất cứ điều gì ông làm trong khi làm tổng thống, nhưng nó sẽ không phải là một trở ngại không thể vượt qua.
Nếu có những lời kêu gọi nghiêm túc để truy tố ông Trump một lần nữa sau nhiệm kỳ thứ hai của ông, không khó nhận ra rằng cách tốt nhất để ngăn chặn những nỗ lực đó là... chỉ cần tiếp tục làm tổng thống.
Ngoài việc sử dụng chức vụ như một trường lực pháp lý, ông Trump có thể được thúc đẩy bởi một động cơ khác cơ bản hơn: Quyền lực! Mila Versteeg, giáo sư luật tại Đại học Virginia, cho biết: "Các tổng thống thường thích công việc của mình và đã có nhiều nỗ lực để họ ở lại quá thời hạn".
Trong trường hợp ông Trump muốn thực hiện điều đó, thoạt nhìn, Tu chính án thứ 22 có vẻ là một rào cản tuyệt đối ngăn cản ông làm việc đó.
Điều quan trọng là tu chính án này không giới hạn ở các nhiệm kỳ liên tiếp. Hầu như mọi học giả về hiến pháp đều đồng ý rằng giới hạn hai nhiệm kỳ áp dụng cho bất kỳ hai nhiệm kỳ nào của một người, ngay cả khi các nhiệm kỳ đó không liên tiếp nhau. Nhưng điều đó cũng không hoàn toàn có thể ngăn cản 100% nếu ông Trump thực sự quyết tâm.
Tuy nhiên, ông Trump có thể không hoàn toàn thoát khỏi mọi vấn đề pháp lý của mình khi kết thúc nhiệm kỳ thứ hai. Khi cố vấn đặc biệt Jack Smith miễn cưỡng bác bỏ các cáo buộc liên bang chống lại Trump vào tháng trước, ông đã dành riêng khả năng cho Bộ Tư pháp trong tương lai khôi phục và nộp lại các cáo buộc sau khi ông Trump rời nhiệm sở.
Bất chấp việc Thẩm phán liên bang đã chặn việc ông Trump đang tìm cách sửa đổi điều khoản về quyền công dân theo nơi sinh của Tu chính án thứ 14. Nhưng ông cũng đã tuyên bố sẽ kháng cáo. Và một khi ông kháng cáo thành công, đó cũng sẽ là một tiền lệ tốt để ông thử điều gì đó tương tự với điều khoản giới hạn nhiệm kỳ của Tu chính án thứ 22. Người ta đã liệt kê bốn cách mà ông Trump có thể thử để thực hiện được ý định tái cử lần thứ 3.
SỬA TU CHÍNH ÁN 22
Con đường rõ ràng nhất là ông Trump tìm cách thuyết phục người Mỹ bãi bỏ giới hạn hai nhiệm kỳ của Tu chính án thứ 22. Việc bãi bỏ một tu chính án là hoàn toàn được phép: Lịch sử Hoa Kỳ đã có tiền lệ về việc này khi bãi bỏ lệnh cấm bán rượu của Tu chính án thứ 18.
Tuy nhiên, việc bãi bỏ chính thức sẽ đòi hỏi một sự ủng hộ rộng rãi của người dân, điều này là không tưởng trong một quốc gia phân cực như hiện nay. Hai phần ba cả hai viện của Quốc hội sẽ phải đề xuất một tu chính án mới, hoặc hai phần ba các tiểu bang sẽ phải triệu tập một hội nghị hiến pháp để đề xuất một tu chính án. Sau đó, ba phần tư các tiểu bang sẽ phải phê chuẩn tu chính án được đề xuất.
Ngay cả khi ông Trump vẫn được lòng những người Cộng hòa, thì cũng khó có thể tưởng tượng ông sẽ giành được đa số phiếu cần thiết.
Tuy nhiên, một số người bảo thủ vẫn đang kêu gọi thử. Dân biểu đảng Cộng hòa Tennessee Andy Ogles đã lên tiếng về vấn đề này, đề xuất sửa đổi hiến pháp để cho phép ông Trump tranh cử nhiệm kỳ thứ ba.
Và tờ The American Conservative đã bắt đầu đặt nền móng cho ý tưởng này ngay cả trước khi ông Trump thắng cử năm ngoái. Vào tháng 3/2024, tờ báo này đã đăng một bài viết lập luận rằng nếu ông Trump muốn giành được nhiệm kỳ thứ hai, Tu chính án thứ 22 nên được bãi bỏ để ông có thể tìm kiếm nhiệm kỳ thứ ba.
Peter Tonguette, biên tập viên cộng tác của tạp chí, đã viết: "Nếu đến năm 2028, cử tri cảm thấy Tổng thống Donald Trump làm kém, họ có thể chọn một ứng cử viên khác; nhưng nếu họ cảm thấy ông ấy đã thực hiện được lời hứa của mình, tại sao họ lại bị từ chối quyền tự do lựa chọn ông ấy một lần nữa?"
Bản thân ông Trump không công khai ủng hộ việc thúc đẩy sửa đổi. Nhưng ngày 31/3, ông đã chia sẻ một bài đăng trên mạng xã hội từ Thống đốc Texas Dan Patrick ca ngợi tuần đầu tiên Trump nhậm chức. "Mọi người đã nói về việc thay đổi Tu chính án thứ 22 để ông có thể phục vụ nhiệm kỳ thứ ba", Patrick viết. "Nếu tốc độ và thành công này duy trì trong 4 năm, và không có lý do gì nó không thể, thì hầu hết người Mỹ thực sự sẽ không muốn ông ấy rời đi".
"LÁCH LUẬT" TẠI SAO KHÔNG?
Nếu việc sửa đổi chính thức giới hạn hai nhiệm kỳ không khả thi, một lựa chọn khác là tìm một lỗ hổng. Thực tế là Tu chính án thứ 22 có một lỗ hổng lớn.
Văn bản này cấm bất kỳ ai được "bầu" vào nhiệm kỳ tổng thống thứ ba. Văn bản không nói gì về việc một người trở thành tổng thống nhiệm kỳ thứ ba bằng một số con đường pháp lý khác ví dụ, bằng cách được bầu làm phó tổng thống và sau đó trở lại chức tổng thống khi tổng thống đương nhiệm chết, từ chức hoặc bị bãi nhiệm.
Kỹ thuật này dường như cho phép một kịch bản hoàn hảo. Hãy tưởng tượng rằng, gần cuối nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump, một người khác - có thể là Phó Tổng thống đương nhiệm JD Vance - giành được đề cử của Đảng Cộng hòa cho năm 2028. Ông Vance chọn ông Trump làm ứng cử viên phó tổng thống của mình - và cam kết rằng, nếu ông ta thắng, ông ta sẽ từ chức vào Ngày 1 và trao lại chức tổng thống cho Trump. Khẩu hiệu của chiến dịch này sẽ là: “Bầu cho Vance để Trump trở thành Tổng thống một lần nữa”.
Thậm chí, ông Vance cũng không cần phải từ chức để Phó Tổng thống Trump thực hiện quyền lực của tổng thống”. Tu chính án thứ 25 quy định rằng nếu một tổng thống tuyên bố “ông ấy không thể thực hiện quyền lực và nghĩa vụ của tổng thống thì quyền lực và nghĩa vụ đó sẽ do Phó Tổng thống đảm nhiệm với vai trò quyền Tổng thống”.
Có vẻ như đây là một viễn cảnh khó tin. Nhưng cũng có thể đây sẽ là thỏa thuận khéo léo nhất mà ông Trump từng đạt được. Dù thế nào đi nữa, nếu năm 2028 và ông Trump vẫn nắm quyền kiểm soát Đảng Cộng hòa như ông đã nắm giữ vào năm 2016, 2020 và 2024, thì không khó để hình dung ra ý tưởng này sẽ được đón nhận. Và nếu Vance không đồng ý hợp tác, ông Trump hoàn toàn có thể tìm một người khác sẽ đồng ý.
Tất nhiên, nước cờ này sẽ mang lại một số rủi ro. Ông Donald Trump sẽ phải tin tưởng Vance hoặc người thay thế do ông chọn để thực hiện lời hứa từ chức tổng thống ngay lập tức và cho phép Trump tái đắc cử. Về lý thuyết, người đó có thể từ bỏ thỏa thuận sau cuộc bầu cử và giữ chức tổng thống. Nhưng nếu ứng cử viên chạy đua với lời cam kết rõ ràng rằng Trump sẽ là người vào Phòng Bầu dục, áp lực chính trị để tôn trọng thỏa thuận (và tôn trọng ý nguyện của cử tri) sẽ rất lớn. Và nếu Vance hoặc một chính trị gia nào đó muốn có tương lai trong GOP và có cơ hội thực sự vào Nhà Trắng trong tương lai, thì việc duy trì sự ủng hộ từ ông Trump sẽ là tối quan trọng.
Bruce Peabody, giáo sư luật tại Đại học Fairleigh Dickinson, cho biết: “Sẽ không có gì ngạc nhiên nếu tổng thống lại muốn tái tranh cử tổng thống và ông ấy sẽ tìm cách đi theo con đường này”.
Peabody đã báo trước khả năng này từ lâu trước khi Trump xuất hiện trên chính trường. Trong một bài báo đánh giá luật năm 1999 (và trong bài tiếp theo năm 2016), ông đã khám phá tiềm năng của một tổng thống được bầu hai lần để phục vụ trong các vai trò chính phủ cấp cao khác có thể cho phép họ trở thành tổng thống một lần nữa. Peabody kết luận rằng kịch bản này không chỉ hợp hiến mà còn hợp lý về mặt chính trị.
Một phần khác của Hiến pháp có thể được cho là làm phức tạp thêm lỗ hổng. Tu chính án thứ 12, được phê chuẩn vào năm 1804, nêu rằng nếu ai “không đủ điều kiện theo hiến pháp để giữ chức Tổng thống cũng sẽ không đủ điều kiện để giữ chức Phó Tổng thống”. Vì vậy, nếu ông Trump bị tước tư cách phục vụ nhiệm kỳ tổng thống thứ ba theo Tu chính án thứ 22, thì ông ấy cũng sẽ không đủ điều kiện để trở thành phó tổng thống theo Tu chính án thứ 12 - và trong trường hợp đó, lỗ hổng này sẽ không có tác dụng.
Nhưng vấn đề là: Tu chính án thứ 22 không nói rằng ông Trump sẽ không đủ điều kiện để làm tổng thống nhiệm kỳ thứ ba. Nó chỉ nói rằng ông không đủ điều kiện để tranh cử nhiệm kỳ thứ ba (hay chính xác hơn là được bầu vào nhiệm kỳ thứ ba). Vì vậy, điều khoản đủ điều kiện của Tu chính án thứ 12 dường như không ngăn cản ông Trump sử dụng lỗ hổng này.
"Bạn có thể lập luận rằng khá rõ ràng rằng một tổng thống đắc cử hai lần vẫn đủ điều kiện", Peabody nói. "Bạn cũng có thể lập luận rằng điều đó không rõ ràng. Nhưng tôi không thấy lập luận đó thuyết phục lắm khi cho rằng ông ta không đủ điều kiện".
TẬN DỤNG NHÂN TÂM
Nếu hai lựa chọn đầu tiên quá khó hoặc quá phức tạp, ông Trump vẫn còn một cách khác để đạt mục đích. Ông có thể chỉ cần cứ thế tuyên bố chạy đua cho nhiệm kỳ thứ ba và xem liệu có ai ngăn cản ông không.
Câu hỏi ai sẽ làm như vậy, và làm như thế nào, lại khó trả lời một cách đáng ngạc nhiên. Liệu Ủy ban Quốc gia Cộng hòa có ngăn cản ông tìm kiếm đề cử của đảng cho năm 2028 không? Chắc chắn là không, nếu ông vẫn thống trị GOP. Liệu các tiểu bang có từ chối đưa ông vào lá phiếu của họ không? Một số chắc chắn sẽ làm như vậy, nhưng điều đó sẽ gây ra kiện tụng. Vấn đề sau đó sẽ kết thúc tại Tòa án Tối cao - một tòa án vốn đã khá thông cảm với lợi ích của ông Trump và, trong bốn năm nữa, có thể sẽ có nhiều người được chính ông Trump bổ nhiệm hơn so với hiện tại.
Thử hình dung giữa mùa bầu cử năm 2028. ông Trump sẽ vận động tranh cử, hành động như một ứng cử viên, khẳng định rằng ông sẽ tái tranh cử vì lợi ích của đất nước. RNC (Ủy ban Toàn quốc Đảng Cộng hòa) sẽ tự hào tuyên bố ông là ứng cử viên của mình. Ít nhất một nửa người dân Mỹ sẽ tiếp tục ủng hộ ông vô điều kiện.
Không cần phải là người hoài nghi mới thấy rằng, trong bối cảnh như vậy, việc tuyên bố ông Trump không đủ điều kiện để tranh cử sẽ đòi hỏi lòng dũng cảm chính trị to lớn từ các thẩm phán.
Bassin, của tổ chức Protect Democracy, thẳng thắn: "Tòa án sẽ nói với Đảng Cộng hòa rằng họ không thể cho ứng cử viên của họ ra tranh cử sao? Tôi không nghĩ vậy."
Trên thực tế, ông Trump đã vượt qua trường hợp tương tự. Nhiều học giả pháp lý tin rằng Trump không đủ điều kiện về mặt hiến pháp để tranh cử vào năm 2024 vì Tu chính án thứ 14 cấm bất kỳ ai giữ chức vụ liên bang nếu trước đó họ đã tham gia vào một cuộc nổi loạn.
Nhưng khi Colorado tìm cách thực thi điều khoản đó, trích dẫn hành vi của ông Trump vào ngày 6/1/2021 và xóa Trump khỏi lá phiếu của mình, Tòa án Tối cao đã nhanh chóng vào cuộc. Chỉ có Quốc hội, không phải các tiểu bang, mới có thể thực thi lệnh cấm nổi loạn, tòa án tuyên bố - mặc dù bản thân Tu chính án thứ 14 không chứa bất kỳ hạn chế nào như vậy.
Một việc tương tự có thể áp dụng nếu ông Trump cố gắng tái tranh cử vào năm 2028.
Người ta có thể phản ứng rằng lệnh của Tu chính án thứ 22 (“Không ai được bầu” làm tổng thống “quá hai lần”) rõ ràng hơn nhiều so với ngôn ngữ khó hiểu của Tu chính án thứ 14 về các cuộc nổi loạn. Nhưng các luật sư ủng hộ ông Trump sẽ có nhiều cơ hội để khiến giới hạn hai nhiệm kỳ có vẻ mơ hồ.
Có lẽ họ sẽ tìm ra một số lý lẽ độc đáo để giải thích tại sao giới hạn hai nhiệm kỳ không có ý nghĩa như vẻ bề ngoài của nó.
Có thể họ sẽ cho rằng tu chính án này chỉ áp dụng cho các nhiệm kỳ liên tiếp. Đồng minh của Trump là Steve Bannon đã bắt đầu đưa ra lập luận này.
Hoặc có lẽ họ sẽ lập luận rằng một số điều khoản khác, cơ bản hơn của Hiến pháp thay thế giới hạn nhiệm kỳ của Tu chính án thứ 22. Ví dụ, có thể ông Trump có quyền hợp pháp để tranh cử tổng thống, hoặc có thể cử tri có quyền hợp pháp để bỏ phiếu cho ứng cử viên mà họ ưa thích, bất kể Tu chính án thứ 22 nói gì.
Không có lập luận nào trong số này đủ mạnh về mặt pháp lý. Hầu như tất cả các học giả về hiến pháp sẽ bác bỏ chúng ngày nay.
Có một cách cuối cùng mà ông Trump có thể thử để nắm giữ quyền lực. Lựa chọn cuối cùng này sẽ không liên quan đến việc sửa đổi Hiến pháp. Nó sẽ không đòi hỏi một thỏa thuận với một người bạn đồng hành sẵn sàng trao lại chức tổng thống cho ông bằng một thủ thuật kỹ thuật. Nó thậm chí không đòi hỏi ông phải trải qua rắc rối khi tái tranh cử.
Ông Trump có thể đơn giản từ chối rời nhiệm sở bằng cách hủy bỏ một cuộc bầu cử bằng cách tuyên bố một số loại tình trạng khẩn cấp quốc gia. Tất nhiên, tổng thống không có thẩm quyền pháp lý để hủy bỏ hoặc hoãn các cuộc bầu cử, nhưng điều đó không có nghĩa là ông Trump sẽ không thử làm như vậy.
Có một điều rõ ràng là: Chỉ riêng những lời lẽ trong Tu chính án thứ 22 là không đủ để ngăn ông Donald Trump ngồi trên chiếc ghế quyền lực nhất thế giới lần thứ 3.
Theo Politico
