Nợ xấu làm khó việc sáp nhập ngân hàng

Theo tôi, M&A chắc chắn sẽ đem lại kết quả tốt hơn so với tình thế hiện tại cho cả hai đơn vị này. Tuy nhiên, không thể biết được giữa Ngân hàng Sacombank và Ngân hàng Phương Nam thì bên nào được lợi nhiều hơn. Bởi nhiều khi cái lợi đem về bù trừ cho cái độc hại không đủ. Mà được hay mất điều này chỉ có người trong cuộc mới đánh giá được.

Với Ngân hàng Sacombank, sau khi hợp nhất thì vốn sẽ tăng, thị trường sẽ phát triển rộng hơn, quan hệ khách hàng tăng. Nhưng bù lại ngân hàng này sẽ phải ôm về một đống nợ xấu từ Ngân hàng Phương Nam.

Còn đối với Ngân hàng Phương Nam, tuy sẽ chịu mất tên nhưng các cổ đông lớn sẽ được hưởng lợi từ thương vụ này. Song với các cổ đông nhỏ lẻ thì chưa chắc hưởng lợi vì khi sang Ngân hàng Sacombank thì tỷ lệ chuyển đổi có thể bị thiệt hại. Hơn nữa, tiếng nói ở ngân hàng mới sẽ không còn nhiều sức mạnh như trước đây. Chẳng hạn, với cổ đông đang nắm giữ 4% cổ phần ở Ngân hàng Phương Nam hiện nay, khi sang Ngân hàng Sacombank thì tỷ lệ này lại teo tóp xuống mức chưa tới được 1%, tiếng nói của họ cũng vì thế mà mất giá trị đi nhiều. Chính vì thế lúc này thành viên độc lập tại Ngân hàng Phương Nam sẽ đóng vai trò rất quan trọng. Vì họ là người đại diện cho tiếng nói của các cổ đông nhỏ lẻ, họ phải xem việc sáp nhập có lợi, hại thế nào cho các cổ đông thiểu số.

Mất sở hữu chéo thì không nhưng có thể giúp tháo gỡ dần quá trình sở hữu chéo. Bởi thứ nhất, khi hai anh sáp nhập thì cả hai bên, thành phần của cổ đông thế nào, sở hữu phần trăm, những người này có liên quan đến nhau thế nào… phải báo cáo cho NHNN. Nếu hai ngân hàng trước khi sáp nhập có sở hữu chéo thì đây là lúc cơ quan chức năng loại bỏ sở hữu chéo để cho phép hai bên sáp nhập.

Thứ hai, trước khi muốn sáp nhập thì cả hai ngân hàng đều trải qua quá trình tìm hiểu lẫn nhau. Ví dụ ở Mỹ, họ có bản công tác điều tra về ngân hàng mình muốn mua. Nếu cả hai ngân hàng thật sự nhiệt tình, có ý xây dựng tốt thì họ phải điều tra tình hình hoạt động bên đối tác. Sự điều tra này sẽ làm rõ nhiều vấn đề như nợ xấu, sở hữu chéo. Từ đó họ có thể sàng lọc. Nên nếu NHNN, cơ quan thanh tra NHNN, Hội đồng quản trị hai bên ngân hàng làm việc nghiêm túc… thì việc M&A là cơ hội dần dần tháo gỡ vấn đề sở hữu chéo. Trái lại, nếu làm không tốt khâu “tiền điều tra” thì M&A sẽ tạo điều kiện cho việc sở hữu chéo tiếp tục chồng chéo lên nhau.

Hơn nữa cái khó ở đây là sở hữu chéo tại Việt Nam muôn hình vạn trạng. Nếu không cẩn thận cho sáp nhập với nhau thì tạo ra cho những người có công ty con, dùng làm sân trước sân sau có lợi thế về tài chính làm đảo thị trường. Đây là rủi ro mà các cơ quan chức năng, Hội đồng quản trị các bên, giới tài chính và cả dân chúng cần quan tâm.

Từ cuối năm 2011 đến nay, nhiều ngân hàng yếu kém đã được sáp nhập vào ngân hàng khác nhưng đến giờ chưa có trường hợp ngân hàng mới sáp nhập lại rơi vào khủng hoảng. Đây là điều tích cực nhất.

Tuy nhiên, một vài trường hợp sau khi sáp nhập thành ngân hàng mới thì ngân hàng mới này vẫn tiếp tục khó khăn. Và một trong những nguyên nhân gây ra khó khăn này chính là việc xử lý tài sản tồn đọng và xử lý nợ xấu. Bởi khi tiếp nhận một ngân hàng sở hữu nhiều tài sản độc hại, có nghĩa là chấp nhận gánh vác khó khăn. Thực tế trong nhiều trường hợp vấn đề này không được giải quyết rốt ráo, trở thành gánh nặng cho ngân hàng mới. Gánh nặng này còn tác động tiêu cực đến bối cảnh chung của nền kinh tế.

Sau sáp nhập, có trường hợp cơ cấu cổ đông không có cải thiện nhiều. Thường vẫn chỉ là mấy ông sở hữu vốn của hai ngân hàng. Dù có thay đổi thì vẫn không đáng kể, chỉ là bình mới rượu cũ nên không thể tạo đột biến tích cực trong việc cải thiện hoạt động quản trị doanh nghiệp. Trong khi đó để việc sáp nhập ngân hàng mang về hiệu quả thì vấn đề cải tiến quản trị là quan trọng nhất vì nếu cải thiện việc quản trị ngân hàng mạnh mới có thể đẩy ngân hàng tiến lên một đẳng cấp cao hơn.