Làm rõ cơ chế quỹ bình ổn giá
Nhiều đại biểu cho rằng, về “Danh mục hàng hóa, dịch vụ thực hiện bình ổn giá,”
phạm vi hàng hóa, dịch vụ thực hiện bình ổn giá được quy định trong Danh mục là
quá rộng, dẫn đến nhiều hàng hóa, dịch vụ thuộc diện phải bình ổn giá, ảnh hưởng
đến quy luật cung cầu. Để phù hợp với điều kiện thị trường trong tình hình mới,
Ủy ban thường vụ Quốc hội đã loại bỏ khỏi Danh mục một số mặt hàng như sắt,
thép, ximăng; thức ăn hỗn hợp dùng cho chăn nuôi; dịch vụ vận chuyển hành khách
bằng đường sắt loại ghế ngồi cứng...
Liên quan đến tính công bằng trong bình ổn giá, nhiều ý kiến cho rằng cơ bản
chỉ áp dụng bình ổn giá ở một số thành phố lớn, tại siêu thị, cửa hàng lớn,
những nơi người nghèo, nông dân, học sinh, sinh viên không thể tiếp cận. Do đó,
các đại biểu đề nghị, ngoài việc thể chế hóa bằng các quy định của luật, phải
chú trọng tính đồng bộ và điều kiện bảo đảm trong tổ chức thực hiện.
Đồng thời,
đề nghị các cơ quan chức năng rút kinh nghiệm trong triển khai thực hiện, nghiên
cứu tổ chức theo hướng đa dạng, hợp lý về hình thức, tạo các kênh phân phối phù
hợp với điều kiện thực tế để chủ trương, chính sách đến được với người nghèo,
những người thực sự cần hỗ trợ.
Việc lập quỹ bình ổn giá là cần thiết, song nhiều đại biểu đề nghị cần quy
định rõ hơn trong Luật về tính chất, việc thành lập, nguồn hình thành, cơ chế
quản lý quỹ và như thế nào là "hỗ trợ cho bình ổn giá trong trường hợp cần
thiết? Đại biểu Nguyễn Thành Tâm (Tây Ninh) và đại biểu Nguyễn Mạnh Cường (Quảng
Bình) cho rằng, dự thảo Luật dự kiến sẽ có 10 mặt hàng thuộc diện bình ổn giá
tương đương sẽ có khoảng 10 quỹ bình ổn giá.
Các đại biểu này đề nghị, cần cân nhắc kỹ bởi vì trích lập từ giá bán hàng
hóa, đây cũng là một khoản tiền, khoản phí đánh vào túi tiền của người tiêu
dùng. Đến nay vẫn chưa có một đánh giá chính thức nào về việc hiệu quả của bình
ổn giá xăng dầu mặc dù còn rất nhiều luồng ý kiến khác nhau.
Nhà nước cần định giá bán lẻ điện
Xung quanh vấn đề giá điện, dự thảo Luật cho rằng vấn đề giá điện dự kiến sẽ
được quy định như Chính phủ đề nghị. Nhà nước sẽ chỉ định mức giá cụ thể đối với
giá truyền tải, giá dịch vụ phụ trợ hệ thống điện vì đây là những khâu đang
thuộc độc quyền nhà nước. Trước mắt, Nhà nước sẽ vẫn quy định khung giá đối với
giá phát điện, giá bán buôn điện nhưng về lâu dài sẽ áp dụng cạnh tranh theo lộ
trình. Đối với các khâu như phát điện, bán buôn điện về lâu dài sẽ áp dụng cạnh
tranh theo lộ trình, phù hợp với cơ chế thị trường.
Tuy nhiên, nhiều đại biểu cho rằng để kiểm soát được giá điện, góp phần ổn
định đời sống và sản xuất kinh doanh, Nhà nước nên định giá cụ thể đối với giá
truyền tải điện; giá bán buôn điện; giá dịch vụ phụ trợ hệ thống điện vì đây là
những khâu độc quyền nhà nước. Tại thời điểm hiện nay, Nhà nước vẫn quy định
khung giá đối với giá phát điện, giá bán buôn điện. Như vậy, các doanh nghiệp
được quyền chủ động định giá trong khung, cạnh tranh về giá theo khung đó; bảo
đảm có lợi cho người tiêu dùng; tạo chủ động cho doanh nghiệp song Nhà nước vẫn
kiểm soát được giá điện.
Về giá bán lẻ điện, Nhà nước cũng sẽ quy định khung giá của mức giá bán lẻ
điện bình quân, Thủ tướng Chính phủ quy định cơ chế điều chỉnh giá và cơ cấu
biểu giá bán lẻ điện để bảo đảm điều chỉnh linh hoạt theo cơ chế thị trường.
Điều này đồng nghĩa, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) sẽ định giá cụ thể giá bán
lẻ điện, Bộ Công Thương kiểm soát trong khung giá của Chính phủ.
Theo đại biểu Nguyễn Thanh Hải (Hòa Bình), hiện nay Bộ Công Thương vừa là chủ
sở hữu đại diện cho EVN, vừa là cơ quan có chức năng kiểm soát giá, lại vừa là
cơ quan hoạch định các chính sách. Điều này rất dễ có khả năng dẫn tới các xung
đột về lợi ích, thiếu khách quan, khó thực hiện chức năng kiểm soát với một thị
trường điện chưa thực sự có tính cạnh tranh như hiện tại. Vì vậy, nếu giá bán lẻ
điện không được Nhà nước định giá cụ thể sẽ có khả năng gây thiệt hại cho người
sử dụng, nếu không có một cơ quan kiểm soát độc lập.
Hiện nay, chức năng kiểm
soát về giá được giao cho Cục Điều tiết Điện lực, nhưng Cục này lại trực thuộc
Bộ Công Thương thì chức năng độc lập giám sát và bảo đảm quyền lợi cho các bên
liên quan, đặc biệt là người tiêu dùng chưa được thể hiện rõ.
Bổ sung quan điểm trên, đại biểu Trần Văn Tấn (Tiền Giang) cho rằng, trong
điều kiện ngành điện còn do EVN độc quyền hoàn toàn, Nhà nước phải định giá cụ
thể đối với giá bán lẻ điện, không để doanh nghiệp tự định giá. Đồng quan điểm
này, đại biểu Nguyễn Lâm Thành (Lạng Sơn) đề nghị, cần xem xét kỹ thêm các quy
định về các loại giá điện như giá truyền tải điện, giá dịch vụ, phụ trợ hệ thống
điện.
Theo Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân, vấn đề định giá điện sắp tới
Quốc hội sẽ bàn về Dự thảo Luật Điện lực, về nguyên tắc đa số thống nhất là giá
điện Nhà nước phải quản lý và phải tham gia định giá vì đây là một mặt hàng độc
quyền của Nhà nước ở một số khâu. Tuy nhiên đề nghị phương pháp tính như thế
nào, định giá như thế nào, nhất là khung giá bán lẻ điện bình quân phải cho phù
hợp và có tính khả thi./.
