Chơi với Nhật thì phải thật

Nhiều triển vọng

Những tháng gần đây, khi các doanh nghiệp Việt Nam tăng cường tìm kiếm đối tác, mở rộng mối quan hệ đầu tư thì cũng là dịp các công ty tư vấn nhìn thấy nhiều triển vọng từ hợp tác kinh doanh Việt – Nhật. Theo Tổng cục Thống kê Việt Nam (GSO), trong 8 tháng đầu năm 2013, các nhà đầu tư Nhật Bản đã đóng góp gần 4,35 tỷ USD vào tổng nguồn vốn đầu tư trực tiếp vừa đăng ký và bổ sung vào Việt Nam.

Ngoài ra, quá trình 40 năm kể từ khi thiết lập quan hệ ngoại giao, Việt Nam và Nhật Bản đã có những bước phát triển mạnh mẽ trên các mặt kinh tế, văn hóa, ngoại giao, thương mại, viện trợ phát triển. Nhật Bản vẫn là quốc gia dẫn đầu về FDI vào Việt Nam, trong tổng số hơn 100 quốc gia và vùng lãnh thổ có dự án FDI tại Việt Nam. Tính đến ngày 20/7/2013, tổng lượng vốn FDI từ Nhật Bản vào Việt Nam đạt 32,78 tỷ USD, với 2.014 dự án còn hiệu lực. Trong đó, ngành công nghiệp chế biến, chế tạo chiếm 84%, phản ánh đúng thế mạnh của Nhật Bản, kế tiếp là ngành xây dựng – kinh doanh bất động sản chiếm 7,5%; theo sau là ngành bán buôn – bán lẻ và sửa chữa với 2,7%. Các ngành khác chiếm khoảng 2% tổng vốn đầu tư.

Theo ông Mastaka Sam Yoshida, Giám đốc cao cấp của công ty RECOF, một đơn vị chuyên tư vấn đầu tư giữa Nhật Bản và Việt Nam, từ năm 2004-2007, các cuộc đầu tư, mua bán sáp nhập (M&A) của doanh nghiệp Nhật Bản vào Việt Nam đều gia tăng, đỉnh điểm là năm 2006. Năm 2008 do khủng hoảng kinh tế, đầu tư của Nhật có sút giảm, nhưng giai đoạn 2009- 2011 các vụ M&A của Nhật Bản đã tăng đều trở lại. Khảo sát của RECOF với các công ty Nhật, công bố tháng 8/2013 cho thấy, Việt Nam đứng hàng thứ 5 trong các nước mà Nhật Bản quan tâm đầu tư.

Mới đây, Quỹ đầu tư EXS Capital từ Nhật Bản cũng đã đầu tư 37 triệu USD vào công ty bất động sản Sơn Kim Land. Điều này cho thấy ngày một nhiều nhà đầu tư Nhật Bản quan tâm hơn đến thị trường Việt Nam. Ông Neil MacGregor, Giám đốc Điều hành Savills Việt Nam cho biết thêm: “Các nhà đầu tư Nhật rất quan tâm đến thị trường Việt Nam và kỳ vọng thị trường bất động sản Việt Nam là điểm đến đầu tư trung và dài hạn”.

Tuy Việt Nam tiếp tục là nước thu hút nhiều vốn đầu tư từ Nhật, nhưng theo kinh nghiệm của những doanh nghiệp từng có cơ hội tiếp xúc với doanh nghiệp Nhật thì doanh nghiệp Việt cũng cần hiểu người Nhật và nỗ lực nhiều hơn mới có thể biến các cơ hội làm ăn thành những quả ngọt mong muốn.

Nhưng không được xuề xòa

Sau khi đạt được thỏa thuận hợp tác trong việc triển khai Khu Nông nghiệp công nghệ cao (Agropark) giữa Tổng công ty Công nghiệp Thực phẩm Đồng Nai (Dofico) với một đối tác Nhật, Phó Tổng giám đốc Phùng Khôi Phục mới cảm thấy đỡ căng thẳng. Ông Phục cho biết, làm việc với người Nhật phải theo phương châm hai bên cùng thắng, phải lên kế hoạch một cách tỉ mỉ. Người Nhật rất cẩn trọng khi bàn từng điều khoản trong hợp đồng. Họ sẵn sàng theo đuổi từng chi tiết cho đến khi có được sự thống nhất giữa đôi bên. “Họ đến công ty bàn đúng một vấn đề, sau đó tạm dừng, không nêu rõ ý kiến. Ngày hôm sau, nếu có chi tiết phát sinh họ lại thỏa thuận tiếp, thống nhất hoàn tất chi tiết đó, sau đó mới chuyển sang điều khoản khác cũng với quy trình y hệt vậy. Nhiều khi chỉ một chi tiết mà họ làm việc từ sáng cho đến quá giờ cơm trưa mà không phàn nàn hay tỏ ra mệt mỏi”.

Người Nhật làm việc theo kiểu tai nghe nhưng phải tận mắt chứng kiến. Trong quá trình triển khai dự án Agropark, họ liên tục yêu cầu cho thị sát dự án, dù lúc đó khu đất chỉ mới trong giai đoạn chờ thi công. Ra đến thực địa, đối chiếu với bản đồ, xem xét có còn bị vướng giải tỏa, bị vướng cơ sở hạ tầng khác không, và nếu vướng thì có bị ảnh hưởng đến tiến độ thi công hay không, lúc đó họ mới yên tâm. Theo ông Phục, người Nhật tìm đến Dofico vì họ tin tưởng yếu tố quản trị của doanh nghiệp. Đó là sự minh bạch trong toàn hệ thống, bề dày kinh nghiệm của những người lãnh đạo, dĩ nhiên những yếu tố tạo ra lợi nhuận cũng như các hỗ trợ khác cũng được họ nghiên cứu kỹ lưỡng. “Trong quá trình làm việc, dĩ nhiên phải thông qua phiên dịch. Mới đầu sử dụng tiếng Anh. Mặc dù chúng tôi có phiên dịch nhưng họ vẫn cử thêm một phiên dịch để đảm bảo mọi lời truyền đạt có sự hiểu nhau một cách cặn kẽ nhất. Sau đó, họ chuyển qua dùng ngôn ngữ Nhật với phiên dịch tiếng Việt của họ để hạn chế mọi nội dung trong hợp đồng bị hiểu nhầm”, ông Phục nhấn mạnh tính thận trọng của người Nhật rất đáng phải lưu ý.

Người Nhật cũng rất chặt chẽ trong việc tìm đối tác để gia công sản phẩm. Chuyện hợp tác gia công xúc xích cho Công ty Shinshu đã giúp ông Nguyễn Tuấn Phương, Giám đốc Nhà máy Chế biến Thực phẩm Đồng Nai (D&F) hiểu hơn về cách làm ăn với người Nhật.

Ông Phương kể, trước khi ký hợp đồng gia công sản xuất, người Nhật kiểm tra tường tận năng lực sản xuất của nhà máy, từ khâu mua nguyên liệu, quy trình kiểm soát chất lượng, tay nghề công nhân cho đến hệ thống máy móc. Cách làm việc của người Nhật là tường tận kiểm tra để đảm bảo mọi thông số kỹ thuật của nhà máy đưa ra không vênh với thực tế.

Sự kỹ lưỡng ấy còn thể hiện trong quá trình kiểm soát chất lượng sản phẩm. Nếu phát hiện có lỗi trên sản phẩm, họ tìm bằng được nguyên nhân để khắc phục mới sản xuất tiếp. Họ chỉ chấp nhận nguồn nguyên liệu để sản xuất xúc xích là heo nuôi theo quy trình kiểm soát được nguồn gốc sản phẩm dù có giá đắt hơn so với cách nuôi thông thường. Họ không giao khoán mọi việc cho nhà máy mà cử một chuyên gia Nhật giám sát chặt quy trình sản xuất. Điều này giúp họ đảm bảo sản phẩm đến tay người tiêu dùng với chất lượng tốt nhất.

Chất lượng là trên hết

Với những doanh nghiệp Việt Nam muốn xuất hàng qua Nhật Bản, ông Đặng Quốc Hùng, Giám đốc Công ty TNHH Kim Bôi, chuyên xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ cho biết, đây là chuyện khó nhưng cũng rất hấp dẫn, nếu hiểu được người Nhật. Yêu cầu hàng đầu của người Nhật là sản phẩm phải đảm bảo chất lượng, phải đáp ứng những tiêu chuẩn cao cấp, không bị lỗi, kể cả bao bì và phải bao hàm cả sự tiện dụng. Chất lượng với người Nhật còn có nghĩa tuân theo các quy định chất lượng hàng gia dụng, an toàn sản phẩm dùng trong sinh hoạt. Đặt biệt đối với sản phẩm dành cho trẻ em phải rất an toàn khi sử dụng, bắt buộc phải dán nhãn PS để chứng minh sản phẩm đã đạt qua kiểm tra. Bên cạnh việc nắm bắt những tiêu chuẩn chất lượng Nhật Bản, doanh nghiệp cần phải hiểu rõ đặc điểm, tâm lý và yêu cầu của khách hàng Nhật.

Theo đó, cần tuân thủ về yêu cầu báo giá, gửi mẫu hàng, thực hiện đúng thời gian giao hàng và phải có trách nhiệm đối với hàng hư hỏng, kém phẩm chất. Nếu làm mất uy tín đối với một doanh nghiệp Nhật hay người tiêu dùng Nhật thì khó tìm được các đối tác khác và cũng sẽ bị người tiêu dùng tẩy chay. Cũng theo ông Hùng, để gia tăng sản lượng hàng hóa xuất khẩu sang Nhật, nên tìm đúng các kênh phân phối. Chẳng hạn, nếu là hàng mỹ nghệ thì nên vào trung tâm mua sắm Lalaport, Aeon Mall, cửa hàng tự chọn United Arrows, Cibone, cửa hàng bán lẻ tại ga tàu Lumine, cửa hàng giảm giá Dongkihotei, cửa hàng bách hóa Isetan Takashimaya… Nếu gia nhập được vào chuỗi cung ứng của các kênh phân phối này, chắc chắn nguồn hàng xuất khẩu sẽ gia tăng.

Theo ông Hồ Quốc Lực, Tổng giám đốc Công ty Thực phẩm Sao Ta (Fimex Việt Nam), mặc dù Sao Ta đã có uy tín với đối tác Nhật về những sản phẩm chế biến từ con tôm, nhưng khi xuất khẩu thêm nông sản khác như ớt, khoai lang, cà… lại là câu chuyện khác. Cái gì bán được cho thị trường Nhật thì có thể tự tin bán cho toàn thế giới. Khi chào mời đối tác Nhật về các sản phẩm nông sản, dù được đánh giá rất tốt, nhưng họ không dựa trên nền tảng xuất khẩu tôm của Sao Ta mà ký ngay hợp đồng. Họ đòi kiểm tra nhà máy, vùng nguyên liệu. Sau khi kiểm tra thấy mọi thứ đúng theo yêu cầu theo kiểu mắt thấy tai nghe, họ mới ký hợp đồng. Họ giải thích, phải có trách nhiệm với các đối tác khác, nếu không kiểm tra, gặp vấn đề như thiếu hụt hàng là bị mất uy tín ngay, và phải xem quy trình sản xuất để mọi sản phẩm đến tay người tiêu dùng thật sự an toàn.