Ảnh minh họa: internet

Kiểu gì thì ông xăng dầu cũng có lợi!

Câu chuyện xăng tăng giá tùy hứng, túi người dân thủng đáy khiến nhiều chuyên gia bức xúc.

Theo thông báo mới đây của Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam - Petrolimex cho biết, từ 20h ngày 23/6, giá xăng tăng 330 đồng, tương đương 25.230 đồng một lít RON 92 và 25.730 đồng một lít RON 95 (ở vùng một). Với các địa bàn xa trung tâm, cảng biển (vùng hai), xăng RON 92 và 95 lần lượt là 25.730 và 26.240 đồng một lít.

Đây là lần thứ 4 giá bán lẻ xăng dầu tăng mạnh nhất kể từ đầu năm đến nay. Giá xăng lên mức cao nhất vượt cả đỉnh điểm của ngày 28/3/2013 khi đó giá xăng Ron 92 là 24.550đ. Nếu so sánh với mức giá xăng dầu tại Mỹ - nước có mức thu nhập cao hơn Việt Nam (2011) lên tới 31,7 lần thì giá xăng dầu của Việt Nam còn đắt hơn cả Mỹ đến 4.400đ/lít.

Tại sao lại có câu chuyện này, nó tác động thế nào tới sản xuất trong nước...?

Chuyên gia kinh tế Đỗ Thiên Anh Tuấn chia sẻ thái độ không mấy ngạc nhiên trước thực tế này. Theo ông Tuấn, đây là câu chuyện muôn thuở của ngành xăng dầu bởi lẽ nếu còn duy trình tình trạng độc quyền như hiện nay thì việc giá xăng trong nước sẽ còn tiếp tục tăng cao là điều được dự báo trước.

"Khi một doanh nghiệp xăng dầu còn duy trì tình trạng độc quyền thì nhà nước lại quyết định trao cho họ một cơ chế định giá độc quyền. Một quyết định sai hoàn toàn về mặt nguyên tắc và đó chính là nguyên nhân dẫn tới câu chuyện lỗ nhà nước bù (tiền thuế của dân - PV), lời thì doanh nghiệp bỏ túi", ông Tuấn nói.

Nghĩa là thế nào doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu cũng thắng, chỉ có người dân chịu thiệt.

Từ trước tới nay và cả trong tương lai, xăng dầu luôn giữ vị trí rất quan trọng trong danh mục các loại vật tự kỹ thuật thiết yếu phục vụ cho các nhu cầu của sản xuất, quốc phòng, an ninh và đời sống.

Do vậy, khi tình hình sản xuất kinh doanh còn nhiều khó khăn, sức ép lạm phát lớn, diễn biến phức tạp của thiên tai, dịch bệnh … thì điều kiện giá xăng dầu tăng cao như hiện nay chắc chắn là gây sức ép rất lớn tới nền kinh tế, đặc biệt các ngành sản xuất trong nước.

Điều bất lợi đầu tiên là việc tăng giá xăng sẽ làm chi phí sản xuất lên cao, kéo theo đó giá bán sản phẩm cũng sẽ phải thay đổi, đẩy các doanh nghiệp vào thế khó khăn trong tiêu thụ sản phẩm của mình.

Nghiêm trọng hơn, trong điều kiện vốn đã có nhiều rủi ro, bất lợi thì dưới tác động của việc tăng giá xăng sẽ đẩy doanh nghiệp trong nước rơi vào thế khó, không thể cạnh tranh được với các doanh nghiệp nước ngoài. Và hậu quả thì ai cũng nhìn thấy rõ.

Ông Tuấn khẳng định, những bất lợi đó là do giá xăng tăng cao tạo ra chứ không phải do tác động từ bên ngoài.

Vấn đề thứ hai, ông Tuấn cho rằng việc điều chỉnh giá xăng dầu theo giá thị trường là khó có thể thực hiện được hay nói cách khác không thể chờ đợi giá xăng trong nước sẽ được giảm theo hướng có lợi cho người dân.

Điều này được ông lý giải rằng, khi còn tình trạng doanh nghiệp vừa độc quyền vừa nắm quyền định giá thì điều đó là dễ hiểu.

Như vậy, sau 30 năm, sau mọi nỗ lực chuyển đổi từ nền kinh tế tập trung, quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị trường thì với ngành xăng dầu tới nay chúng ta không thu được kết quả gì.

Vướng mắc này xuất phát từ chính tư duy bao cấp vẫn còn tồn tại trong điều hành giá cả. Và đương nhiên, cuối cùng thì người dân chính là người chịu thiệt.

Phải chấp nhận đánh đổi

Cùng chung nhận định giá xăng Việt Nam tăng cao, cao hơn cả Mỹ và một số nước Châu Âu sẽ ảnh hưởng rất lớn tới nền sản xuất trong nước cũng như người dân. Tuy nhiên, chuyên gia kinh tế Phạm Minh Thụy cho rằng phải chấp nhận đánh đổi điều đó trong bối cảnh kinh tế quá khó khăn như hiện nay.

Theo ông Thụy, việc tăng giá xăng không ai khác chính các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu là người có lợi dù là lợi ít hay nhiều và cái lợi này có được là từ sự đánh đổi của người dân. Bởi lẽ, trong bối cảnh hiện nay nếu không tăng giá xăng thì buộc nhà nước phải lấy ngân sách bù lỗ cho các doanh nghiệp.

Lựa chọn tăng giá xăng là hình thức ưu tiên bảo toàn cho ngân sách và chia đều khó khăn theo đầu dân.

Theo vị chuyên gia này, điều bất cập này một phần bắt nguồn từ cơ chế độc quyền của doanh nghiệp, một phần do chính sách thuế của mỗi nước khác nhau. Nhưng dù vì nguyên nhân dân gì, trong hoàn cảnh nào doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu cũng sống khỏe bất chấp những tác động tiêu cực tới sản xuất trong nước cũng như đời sống, sinh hoạt của người dân.

Cùng quan điểm, chuyên gia Nguyễn Đức Độ cũng cho rằng, quản lý giá xăng ở Việt Nam là một bài toán rất phức tạp. Khi chưa công khai, minh bạch tất cả từ giá cơ sở đầu vào, chi phí vận chuyển... thì việc tính chính xác giá xăng ở Việt Nam là rất mơ hồ.

Dù dưới hình thức nào, tăng giá xăng hay ngân sách phù bù cũng đều là tiền túi của dân. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay để ưu tiên bảo toàn ngân sách thì rõ ràng lựa chọn tăng giá xăng là điều hiển nhiên sẽ được tính tới.

"Vấn đề ở đây, tôi cho rằng là phải minh bạch con số lỗ lãi của doanh nghiệp xăng dầu, khi đó mới trả lời được. Tới khi nào chưa minh bạch rõ ràng người dân còn chịu thiệt", vị chuyên gia này kết luận.

GS TS Đặng Đình Đào - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Phát triển, Đại học KTQD Hà Nội nhận định:

"Với một thị trường mang tính độc quyền cao như vậy, động thái tăng giá xăng dầu là không có gì bất thường, có lẽ là luôn được các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu tính toán trước, trong đó có cả Petrolimex không phải là ngoại lệ.

Vì những lần điều chỉnh giá, với hệ thống kinh doanh xăng dầu hàng năm nhập khẩu tới 13 triệu tấn, trong đó 60% là xăng và mỗi ngày bán ra trên 2 triệu lít/ngày, khi mà tồn kho xăng dầu thực tế trong hệ thống lại chưa được kiểm kê, đánh giá một cách chính xác, công khai, minh bạch và khách quan thì người hưởng lợi ở đây chính là người bán xăng dầu (các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu), có thể hưởng lợi một khoản thu nhập khổng lồ từ chênh lệch giá?.

Còn người bị thiệt trước hết là người tiêu dùng xăng dầu trong nước và cả hàng trăm nghìn các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh đang phấn đấu vươn lên để vượt qua khỏi khó khăn kinh tế hiện nay".