Vụ án trốn thuế liên quan đến Công ty TNHH Nhà hàng T.U.N.G Dining, một trong những biểu tượng của làn sóng fine dining Việt Nam, đang gây xôn xao dư luận. Việc Viện Kiểm sát Nhân dân thành phố Hà Nội ban hành cáo trạng truy tố Giám đốc Hoàng Tùng và CEO/cổ đông điều hành Nguyễn Đỗ Nguyệt Ánh đã không chỉ là một tin tức kinh tế, mà còn là hồi chuông cảnh báo về sự tuân thủ pháp luật thuế đối với các doanh nghiệp, đặc biệt là trong ngành dịch vụ cao cấp.
Các cáo buộc chi tiết chỉ ra rằng, T.U.N.G Dining đã sử dụng tài khoản cá nhân của hai lãnh đạo để thu hơn 23,5 tỷ đồng doanh thu mà không kê khai thuế, dùng số tiền này chia lợi nhuận. Hành vi này đặt ra nhiều câu hỏi pháp lý: Mức độ nghiêm trọng của tội danh "Trốn thuế" theo Khoản 3 Điều 200 Bộ luật Hình sự là gì? Trách nhiệm hình sự sẽ được phân định ra sao giữa Giám đốc và người quản lý tài chính/điều hành như bà Nguyệt Ánh? Và đâu là những bài học pháp lý đắt giá cho cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các startup phát triển nhanh chóng?
Để làm rõ những vấn đề này, Thương gia trao đổi với Luật sư Bùi Điệp, Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội, người cung cấp cái nhìn chuyên sâu và phân tích rõ ràng về khung pháp lý, hậu quả pháp lý tiềm tàng, cũng như tầm quan trọng của việc quản trị tài chính minh bạch theo quy định của pháp luật thuế.
Thưa Luật sư, hành vi sử dụng tài khoản cá nhân để nhận các khoản thu, chi kinh doanh mà không kê khai thuế có phải là hành vi trốn thuế theo quy định của pháp luật Việt Nam không?
Tôi khẳng định việc sử dụng tài khoản cá nhân trong giao dịch đối với hoạt động kinh doanh sẽ mang dấu hiệu của hành vi trốn thuế rõ ràng theo quy định của pháp luật Việt Nam.
Theo quy định về Thuế Thu nhập doanh nghiệp, mọi khoản tiền thu được từ hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ, bất kể được chuyển vào tài khoản công ty hay tài khoản cá nhân của người quản lý, đều là doanh thu của doanh nghiệp và thuộc diện chịu thuế thu nhập doanh nghiệp.
Khi doanh nghiệp hoặc cá nhân kinh doanh cố tình nhận doanh thu qua tài khoản cá nhân, không xuất hóa đơn, không ghi chép vào sổ sách kế toán, và không kê khai nộp thuế, họ đã vi phạm nghiêm trọng các nghĩa vụ của người nộp thuế, cụ thể là: Vi phạm nghĩa vụ kế toán và thuế, không ghi chép các khoản thu liên quan đến việc xác định số tiền thuế phải nộp; Vi phạm nghĩa vụ hóa đơn, không xuất hóa đơn khi bán hàng hóa, dịch vụ theo quy định; Vi phạm bản chất giao dịch, sử dụng chứng từ, tài liệu không phản ánh đúng bản chất hoặc giá trị giao dịch thực tế để xác định sai số tiền thuế phải nộp.
Các hành vi trên thuộc nhóm hành vi trốn thuế được quy định tại Điều 143 Luật Quản lý thuế năm 2019.
Trong vụ việc của T.U.N.G Dining, việc không kê khai doanh thu hơn 23 tỷ đồng đã cấu thành Tội Trốn thuế theo Điều 200 Bộ luật Hình sự. Tùy theo mức độ và số tiền trốn thuế, cá nhân có thể phải đối diện với mức phạt tiền từ 100 triệu đồng hoặc phạt tù lên đến 7 năm, kèm theo các hình phạt bổ sung như cấm đảm nhiệm chức vụ. Đối với pháp nhân thương mại (công ty), có thể bị phạt tiền lớn, thậm chí bị đình chỉ hoạt động có thời hạn.
Đây là bài học cảnh tỉnh đắt giá cho mọi doanh nghiệp, đặc biệt là những doanh nghiệp khởi nghiệp và phát triển nhanh, về tầm quan trọng của việc quản trị tài chính minh bạch và tuân thủ nghiêm ngặt pháp luật thuế.
Trường hợp nào việc sử dụng tài khoản cá nhân để giao dịch được coi là hợp pháp (ví dụ: kinh doanh quy mô nhỏ, giao dịch dưới ngưỡng chịu thuế, chuyển khoản vốn cá nhân...) và trường hợp nào bị coi là vi phạm?
Việc sử dụng tài khoản cá nhân để giao dịch hoàn toàn hợp pháp khi các giao dịch đó không nhằm mục đích che giấu doanh thu chịu thuế từ hoạt động kinh doanh, sản xuất, hay dịch vụ. Ranh giới giữa hợp pháp và vi phạm nằm ở bản chất của dòng tiền và nghĩa vụ kê khai thuế tương ứng.
Tài khoản cá nhân được sử dụng hợp pháp khi dòng tiền không phát sinh từ hoạt động kinh doanh chịu thuế, hoặc thuộc diện được miễn/chưa đạt ngưỡng chịu thuế. Các trường hợp điển hình bao gồm: Giao dịch cá nhân thuần túy; hoạt động nội bộ/quản lý; kinh doanh dưới ngưỡng chịu thuế; thu nhập đã nộp/khấu trừ thuế.
Tài khoản cá nhân trở thành công cụ vi phạm pháp luật khi được sử dụng để nhận các khoản thu nhập phải chịu thuế nhưng cố tình không kê khai. Hành vi này đặc biệt nghiêm trọng khi liên quan đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp (như vụ T.U.N.G Dining).
Khi hành vi vi phạm này nhằm che giấu doanh thu kinh doanh để trốn tránh nghĩa vụ thuế, nó sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính, và tùy theo mức độ cùng số tiền trốn thuế, có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Bộ luật Hình sự.
Theo luật sư, pháp luật có quy định nào về trách nhiệm của ngân hàng trong việc báo cáo hoặc kiểm soát các giao dịch có dấu hiệu bất thường hoặc giao dịch số lượng lớn qua tài khoản cá nhân liên quan đến hoạt động kinh doanh không?
Hiện nay, pháp luật Việt Nam đã xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật quy định về trách nhiệm của ngân hàng trong việc báo cáo và kiểm soát các giao dịch có dấu hiệu bất thường hoặc giao dịch số lượng lớn qua tài khoản cá nhân liên quan đến hoạt động kinh doanh, bao gồm: Luật Phòng, chống rửa tiền năm 2022; Nghị định 19/2023/NĐ-CP hướng dẫn Luật Phòng, chống rửa tiền; Quyết định 11/2023/QĐ-TTg quy định mức giao dịch có giá trị lớn phải báo cáo do Thủ tướng Chính phủ ban hành; Thông tư 09/2023/TT-NHNN hướng dẫn thực hiện Luật phòng, chống rửa tiền do Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam ban hành; Thông tư 27/2025/TT-NHNN hướng dẫn thực hiện Luật Phòng, chống rửa tiền do Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam ban hành. Theo đó, Ngân hàng có nghĩa vụ giám sát và báo cáo giao dịch có dấu hiệu bất thường, đáng ngờ (Điều 22 Luật Phòng, chống rửa tiền 2012), ví dụ như:
Phát hiện giao dịch đáng ngờ hoặc các giao dịch chuyển tiền điện tử trong nước từ 500 triệu đồng trở lên hoặc chuyển tiền quốc tế từ 1.000 USD (hoặc tương đương), phải kịp thời báo cáo bằng văn bản (theo mẫu quy định) cho Cục Phòng, chống rửa tiền.
Giao dịch nhiều, giá trị lớn không phù hợp với hồ sơ khách hàng; như: Chuyển tiền điện tử trong nước với giao dịch có giá trị từ 500 triệu đồng trở lên; Chuyển tiền điện tử quốc tế với giao dịch có giá trị từ 1.000 USD (hoặc ngoại tệ tương đương)…
Ngân hàng không trực tiếp xử phạt hay xác định hành vi trốn thuế, chỉ báo cáo giao dịch nghi vấn, áp dụng các biện pháp giám sát đặc biệt và có thể trì hoãn giao dịch trong vòng tối đa 3 ngày làm việc để điều tra.
Cuối cùng, Luật sư có khuyến nghị gì cho các doanh nghiệp, đặc biệt là các chuỗi F&B hoặc startup đang phát triển, để đảm bảo tuân thủ pháp luật thuế và tránh các rủi ro tương tự?
Đối tượng khách hàng của mô hình F&B hầu hết là các cá nhân, người tiêu dùng cuối cùng nên hoạt động nhận thanh toán chuyển khoản qua tài khoản cá nhân khá phổ biến. Vụ việc của T.U.N.G Dining sẽ là tiếng chuông cảnh tỉnh sâu sắc cho các cá nhân, doanh nghiệp đã, đang thực hiện việc nhận tiền thanh toán của khách hàng qua tài khoản cá nhân với mục đích lách thuế, trốn thuế.
Qua ví dụ điển hình này, các CEO, đặc biệt là các CEO trẻ có thể rút ra nhiều bài học quan trọng quá trình khởi nghiệp, vận hành doanh nghiệp. Một trong những kim chỉ nam luôn luôn phải đi đầu chính là “thượng tôn pháp luật”, tuân thủ các quy định của pháp luật về thuế, kế toán, quản lý doanh nghiệp… để tránh mắc phải sai lầm nghiêm trọng, dẫn đến huỷ hoại cả sự nghiệp, hình ảnh đã dành nhiều tâm huyết, thời gian, tiền bạc gây dựng.
Khi các bạn làm đúng, các bạn chỉ cần nộp số tiền theo đúng nghĩa vụ. Nhưng khi làm sai, phải đau đầu nghĩ cách lách luật, và không những bị truy thu số tiền đó, còn phải nộp phạt, thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự, danh dự bị ảnh hưởng, tức là bị mất rất nhiều so với nghĩa vụ ban đầu.
Các cá nhân, doanh nghiệp nên áp dụng một số nguyên tắc sau để tránh vi phạm pháp luật về thuế, xây dựng văn hoá thượng tôn pháp luật từ những bước đi ban đầu trong kinh doanh: Tách bạch tài chính cá nhân và công ty, tuân thủ các quy định của pháp luật về quản lý thuế; tuân thủ quy định pháp luật về kế toán; lập, lưu trữ đầy đủ chứng từ kế toán, hóa đơn điện tử…; xây dựng hệ thống pháp chế nội bộ, kiểm soát nội bộ, rà soát rủi ro;
Kê khai doanh thu trung thực, đầy đủ; có thể sử dụng dịch vụ tư vấn thuế, kế toán, kiểm toán của các đơn vị uy tín để đối chiếu sai sót nếu có, kịp thời điều chỉnh, tự giác khắc phục sai sót.
Nghĩa vụ nộp thuế là trách nhiệm công dân, trách nhiệm trong kinh doanh và là chuẩn mực đạo đức kinh doanh. Trước pháp luật, doanh nghiệp lớn hay nhỏ, cá nhân kinh doanh, hộ kinh doanh hay doanh nghiệp đều bình đẳng về nghĩa vụ thuế.
