Nhiều khả năng Chính phủ Mỹ sẽ mở rộng các biện pháp thuế nhắm vào mặt hàng “chứa thép” sau loạt kiến nghị của các doanh nghiệp nội địa về vấn đề liên quan đến sản phẩm nhập khẩu từ chiếc khay nướng bánh đến sản phẩm thiết bị công nghệ.
QUAN NGẠI CHO CHUỖI CUNG ỨNG THÉP TOÀN CẦU
Mới đây, nhiều doanh nghiệp Mỹ thuộc mọi quy mô từ các nhà sản xuất nhỏ, vừa cho đến các tập đoàn công nghiệp lớn đồng loạt gửi kiến nghị lên Bộ Thương mại đề nghị bổ sung thêm khoảng 700 mặt hàng nữa vào danh mục chịu thuế. Thông tin từ giới công nghiệp Mỹ cho biết, đề xuất mở rộng này bao trùm lên cả những sản phẩm tưởng chừng như “phi kim loại”, ví dụ như bàn IKEA có đinh ốc kim loại hay máy gặt đập liên hợp của Đức.
Điều này đồng nghĩa với việc bất kỳ mặt hàng nào có chứa thành phần thép, dù chỉ ở mức linh kiện nhỏ như ốc vít, trục quay hay khung đỡ, đều có khả năng bị liệt vào diện chịu thuế mới.
Trước đó, vào hồi tháng 8, Cơ quan Quản lý Công nghiệp và An ninh thuộc Bộ Thương mại Mỹ đã chính thức công bố quyết định mở rộng danh mục mã HS/HTSUS nằm trong phạm vi áp thuế bổ sung đối với các mặt hàng có chứa thép và nhôm. Theo thông báo đăng tải trên Federal Register, danh sách ban đầu bao gồm 407 mặt hàng, chủ yếu là các sản phẩm hoặc linh kiện có hàm lượng kim loại cao như thép cán, tấm, cuộn, các bộ phận khung và chi tiết cơ khí.
Việc mở rộng này được xem là bước tiếp theo trong chính sách thương mại cứng rắn của Mỹ nhằm kiểm soát dòng chảy hàng hóa có chứa kim loại nhập khẩu, đồng thời bảo vệ ngành sản xuất thép và nhôm trong nước trước nguy cơ cạnh tranh từ nước ngoài.
Kết hợp chuỗi sự việc trên, giới quan sát gọi đây là tình trạng danh sách bị mở rộng liên tục, gây ra sự bất định lớn cho các nhà sản xuất và xuất khẩu toàn cầu, đặc biệt là ở châu Âu và châu Á.
Đặt trong bối cảnh khuôn khổ các thỏa thuận thương mại song phương và đa phương được thiết lập lại trong năm 2025, mức thuế cơ bản đối với hàng hóa và thép được Mỹ quy định khá chặt chẽ: Vương quốc Anh chấp nhận mức thuế 10% đối với tất cả hàng hóa và 25% đối với thép, trong khi Liên minh châu Âu (EU) áp dụng mức thuế cao hơn, lần lượt 25% và 50% tùy theo loại sản phẩm và đối tượng giao dịch. Tuy nhiên, các chuyên gia lưu ý rằng những tỷ lệ này vẫn có thể thay đổi tùy vào thỏa thuận riêng giữa Mỹ và từng đối tác, cũng như tùy vào cách các mã HS mới được BIS xác định và cập nhật.
Song song, giới xuất khẩu cho rằng mức thuế “phái sinh” mới này sẽ gây ra vấn đề lớn. Lý do là bởi nó khiến nhiều sản phẩm vốn dĩ không phải hàng thép mà chỉ chứa các bộ phận kim loại nhỏ cũng phải gánh mức thuế kép: vừa chịu thuế cơ bản trên toàn bộ giá trị hàng hóa, vừa phải chịu thêm thuế riêng cho hàm lượng thép bên trong sản phẩm. Điều này tạo ra gánh nặng chồng chéo, làm méo mó cấu trúc giá và khiến các nhà sản xuất, đặc biệt là trong lĩnh vực thiết bị, máy móc và hàng tiêu dùng khó dự đoán chi phí đầu vào cũng như giá bán ra thị trường.
Điều này khiến bức tranh thương mại toàn cầu trở nên phức tạp hơn, tạo ra gánh nặng chồng chéo, làm méo mó cấu trúc giá và khiến các nhà sản xuất, đặc biệt là trong lĩnh vực thiết bị, máy móc và hàng tiêu dùng khi không chỉ ngành thép mà cả các lĩnh vực sản xuất phụ trợ và hàng tiêu dùng có chứa kim loại đều đứng trước nguy cơ bị ảnh hưởng.
NGUY CƠ TÁC ĐỘNG ĐẾN CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM
Trong giai đoạn 2024–2025, ngành thép Việt Nam ghi nhận tốc độ tăng trưởng xuất khẩu mạnh mẽ, với sản lượng và giá trị đều tăng so với các năm trước. Theo số liệu của Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA) và thống kê Tổng cục Hải quan, Hoa Kỳ hiện nằm trong nhóm 5 thị trường xuất khẩu thép lớn nhất của Việt Nam, chiếm khoảng 13–16% tổng kim ngạch xuất khẩu toàn ngành.
Đáng chú ý, nhóm hàng thép Việt Nam xuất sang Mỹ không chỉ bao gồm thép thô hay thép cuộn cán nóng (HRC), mà còn mở rộng sang các sản phẩm thép thành phẩm và phái sinh có giá trị gia tăng cao, như tôn mạ, thép cuộn mạ màu, thép ống và thép xây dựng.
Việt Nam hiện có một số doanh nghiệp đầu ngành đã và đang duy trì các kênh xuất khẩu ổn định sang thị trường Mỹ, bao gồm Tập đoàn Hòa Phát, Tập đoàn Hoa Sen, Công ty Cổ phần Thép Nam Kim (Tôn Nam Kim) và Tôn Đông Á. Đây là bốn doanh nghiệp dẫn đầu về sản lượng xuất khẩu thép thành phẩm, đặc biệt là các dòng tôn mạ kẽm, tôn lạnh và thép cuộn cán nguội (CRC), những sản phẩm có thể bị ảnh hưởng trực tiếp nếu Mỹ áp thuế bổ sung đối với các mặt hàng chứa thép.
Hòa Phát Group, nhà sản xuất thép lớn nhất Việt Nam, hiện xuất khẩu đa dạng sản phẩm gồm thép xây dựng, thép cuộn, ống thép và HRC, trong đó có ghi nhận các lô hàng xuất sang Mỹ chiếm 3% tổng sản lượng của HPG. Ngoài ra ba doanh nghiệp tôn mạ niêm yết gồm Hoa Sen (HSG), Nam Kim (NKG) và Tôn Đông Á (GDA) có tỷ trọng xuất khẩu sang Mỹ trên tổng sản lượng lần lượt là 9%, 13% và 16%
Ngoài nhóm doanh nghiệp trong nước, Việt Nam còn có Formosa Hà Tĩnh, một nhà máy quy mô lớn thuộc Tập đoàn Formosa (Đài Loan), chuyên sản xuất thép cuộn cán nóng (HRC), thép tấm và thép tấm dày. Theo dữ liệu của Tradeimex và các nền tảng xuất nhập khẩu như Eximpedia và ImportGenius, Formosa Hà Tĩnh thường xuyên xuất khẩu sản phẩm sang các đối tác tại Mỹ, EU, Nhật Bản và Hàn Quốc, với khối lượng lớn HRC và thép tấm phục vụ sản xuất công nghiệp.
Cấu trúc thị trường xuất khẩu thép Việt Nam cũng cho thấy sự liên kết chặt chẽ trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Các sản phẩm thép hoặc bán thành phẩm của Việt Nam không chỉ đi trực tiếp sang Mỹ, mà còn xuất khẩu tới những đối tác thân cận của Mỹ như Nhật Bản, Hàn Quốc, Canada, Mexico, EU (Đức, Ý, Hà Lan) và Úc – những quốc gia có nhà máy lắp ráp hoặc sản xuất hàng hóa sử dụng thép Việt Nam trước khi xuất ngược vào Mỹ.
Chính đặc điểm này khiến Việt Nam đứng trước nguy cơ “vạ lây” nếu Washington mở rộng danh mục thuế phái sinh đối với các mặt hàng chứa thép, bởi thép Việt Nam có thể bị tính gián tiếp trong chuỗi cung ứng hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ.
Thực tế, kể từ năm 2018, thuế nhập khẩu chung 25% đối với thép và 10% đối với nhôm theo Mục 232 Đạo luật Mở rộng Thương mại đã khiến nhiều doanh nghiệp Việt phải điều chỉnh hướng xuất khẩu. Một số doanh nghiệp, như Hoa Sen hay Nam Kim, từng tạm thời chuyển hướng thị trường sang ASEAN và châu Âu để tránh rủi ro thuế.
Tuy nhiên, với việc Mỹ tiếp tục mở rộng danh sách hơn 700 mặt hàng chứa thép chịu thuế bổ sung, các doanh nghiệp Việt Nam đặc biệt trong nhóm tôn mạ và thép cuộn đang đối mặt với rủi ro tái diễn áp lực thuế kép, ảnh hưởng trực tiếp đến biên lợi nhuận và kế hoạch tăng trưởng xuất khẩu trong năm 2026.
