Việc thực hiện công khai ngân sách hiện nay được thực hiện theo quy định của Luật NSNN hiện hành, Quyết định số 192/2004/QĐ-BTC ngày 16/11/2014 của Bộ trưởng Bộ Tài chính ban hành quy chế công khai tài chính và các thông tư hướng dẫn của Bộ Tài chính về công khai tài chính – ngân sách. Theo đó, hàng năm, Bộ Tài chính đã thực hiện công khai số liệu dự toán và quyết toán ngân sách nhà nước đã được Quốc hội quyết định, phê chuẩn. Ngoài ra, Bộ Tài chính còn tổng hợp số liệu công khai dự toán, quyết toán ngân sách đã được Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định, phê chuẩn. Số liệu này được phát hành ấn phẩm và đưa lên trang Thông tin điện tử của Bộ Tài chính (http://www.mof.gov.vn).
Kể từ năm 2006, nhằm tăng cường công khai minh bạch trong quản lý tài chính công về kết quả hoạt động quản lý ngân sách của Chính phủ gắn với thực hiện các mục tiêu nhiệm vụ kinh tế - xã hội trong năm; hàng năm Bộ Tài chính công khai Báo cáo đánh giá tình hình thực hiện ngân sách nhà nước năm hiện hành và dự toán ngân sách nhà nước cho năm sau, gắn với thực hiện các mục tiêu nhiệm vụ kinh tế - xã hội của quốc gia. Nội dung này cũng được phát hành ấn phẩm và đưa lên trang Thông tin điện tử của Bộ Tài chính.
Tình hình nợ công, nợ Chính phủ, nợ quốc gia cũng được báo cáo tại các kỳ họp của Quốc hội, công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng, định kỳ phát hành ấn phẩm và đưa lên trang Thông tin điện tử của Bộ Tài chính.
Việc tăng cường thực hiện chính sách công khai minh bạch trong quản lý và điều hành ngân sách nhà nước của Chính phủ đã nhận được sự ủng hộ và đánh giá cao của các tổ chức quốc tế lớn, cụ thể “Báo cáo hướng tới minh bạch tài khóa Việt Nam” của Ngân hàng thế giới thực hiện năm 2014 đã đánh giá “Việt Nam đã tiến được một bước dài trong việc cải thiện minh bạch về chính sách tài khóa và Ngân sách Nhà nước”. Bên cạnh đó, Báo cáo đánh giá hệ thống quản lý tài chính công (PEFA) được thực hiện năm 2013, trong đó, chỉ số công khai minh bạch ngân sách của Việt Nam được cải thiện nhiều.
Luật Ngân sách nhà nước được Quốc hội khóa XIII, kỳ họp thứ 9 thông qua ngày 25/6/2015 (Luật Ngân sách nhà nước năm 2015), có hiệu lực thi hành từ năm ngân sách 2017 đã sửa đổi, bổ sung nhiều nội dung quan trọng với mục tiêu là nâng cao tính minh bạch, dân chủ và công khai trong công tác quản lý NSNN; kiểm soát chặt chẽ hoạt động thu, chi ngân sách; nâng cao kỷ luật, kỷ cương trong quản lý tài chính - NSNN bảo đảm thực hành tiết kiệm, chống lãng phí,... Theo đó, các quy định về công khai minh bạch ngân sách đã có những sửa đổi, bổ sung rõ ràng, minh bạch hơn. Cụ thể:
1. Về đối tượng công khai: Các cấp ngân sách nhà nước, các đơn vị dự toán ngân sách, các tổ chức được ngân sách nhà nước hỗ trợ, các dự án đầu tư xây dựng cơ bản có sử dụng vốn ngân sách nhà nước, các doanh nghiệp nhà nước, các quỹ có nguồn từ ngân sách nhà nước và các quỹ có nguồn thu từ các khoản đóng góp của nhân dân được cấp có thẩm quyền cho phép thành lập theo quy định của pháp luật phải thực hiện công khai số liệu thu - chi ngân sách.
Đồng thời, bổ sung quy định về công khai các thủ tục NSNN bao gồm: các quy định về quy trình, thủ tục kê khai, thu, nộp, miễn giảm, gia hạn, hoàn lại các khoản thu; tạm ứng, cấp phát, thanh toán ngân sách nhà nước đối với cơ quan thu, cơ quan tài chính và Kho bạc Nhà nước.
2. Về nội dung công khai, bổ sung quy định yêu cầu:
- Công khai dự thảo dự toán ngân sách trình Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp, qua đó tạo điều kiện cho người dân và các tổ chức xã hội giám sát công tác quản lý ngân sách từ khâu lập dự toán, bố trí ngân sách cho các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Đồng thời với việc công khai dự toán ngân sách từ khâu trình Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp giúp cho công tác công khai minh bạch ngân sách phù hợp với thông lệ Quốc tế, đặc biệt là Chỉ số Ngân sách mở (OBI) của Tổ chức Quan hệ đối tác ngân sách quốc tế IBP, yêu cầu cao việc công khai ngân sách từ khâu dự thảo ngân sách trình Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp.
- Công khai tình hình thực hiện dự toán ngân sách, cùng với báo cáo thuyết minh, giải trình ngân sách. Việc bổ sung thêm nội dung công khai tình hình thực hiện ngân sách giúp cho việc theo dõi thông tin công khai được liên tục từ khâu lập dự toán, thực hiện dự toán và quyết toán ngân sách; đồng thời, các báo cáo thuyết minh về dự toán, thực hiện dự toán và quyết toán ngân sách đi kèm với số liệu công khai ngân sách, giúp cho việc công khai gắn với minh bạch và tăng cường trách nhiệm giải trình của các cơ quan, đơn vị trong quản lý và sử dụng ngân sách nhà nước.
- Kết quả thực hiện các kiến nghị của cơ quan kiểm toán: Việc công khai báo cáo kết quả kiểm toán, cũng như kết quả thực hiện các khuyến nghị của kiểm toán giúp cho việc thực hiện các khuyến nghị kiểm toán được nghiêm túc và tăng cường giám sát của người dân đối với việc thực hiện các khuyến nghị, kết luận của cơ quan kiểm toán Nhà nước.
3. Về thời gian công khai ngân sách đã được rút ngắn so với quy định hiện hành, cụ thể:
- Báo cáo đề xuất dự toán ngân sách nhà nước phải được công khai chậm nhất là 05 ngày làm việc kể từ ngày Chính phủ gửi đại biểu Quốc hội, Ủy ban nhân dân gửi đại biểu Hội đồng nhân dân.
- Báo cáo dự toán ngân sách nhà nước đã được cấp có thẩm quyền quyết định, báo cáo quyết toán ngân sách nhà nước đã được cấp có thẩm quyền phê chuẩn, kết quả kiểm toán ngân sách nhà nước, kết quả thực hiện các kiến nghị của Kiểm toán nhà nước phải được công khai chậm nhất là 30 ngày kể từ ngày văn bản được ban hành (thay vì quy định 60 ngày như hiện nay).
- Báo cáo tình hình thực hiện ngân sách nhà nước hàng quý, 06 tháng phải được công khai chậm nhất là 15 ngày kể từ ngày kết thúc quý và 06 tháng.
- Báo cáo tình hình thực hiện ngân sách nhà nước hàng năm được công khai khi Chính phủ trình Quốc hội vào kỳ họp cuối năm và kỳ họp giữa năm sau.
4. Về giám sát ngân sách nhà nước của cộng đồng, bổ sung một Điều quy định về việc giám sát ngân sách nhà nước của cộng đồng, trong đó quy định Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp chủ trì tổ chức việc giám sát ngân sách nhà nước của cộng đồng.
Nội dung giám sát ngân sách nhà nước của cộng đồng gồm:
- Việc chấp hành các quy định của pháp luật về quản lý, sử dụng ngân sách nhà nước;
- Tình hình thực hiện dự toán ngân sách nhà nước hàng năm;
- Việc thực hiện công khai ngân sách nhà nước theo quy định của Luật NSNN.
Bộ Tài chính đang tiếp tục hoàn chỉnh hệ thống văn bản hướng dẫn thi hành Luật Ngân sách nhà nước, trong đó quy định hệ thống biểu mẫu, thông tin công khai ngân sách phù hợp với từng đối tượng, đảm bảo yêu cầu đơn giản, dễ hiểu và cung cấp đầy đủ, kịp thời và chính xác các thông tin, số liệu trong quá trình lập, chấp hành và quyết toán ngân sách nhà nước để mọi tổ chức, cá nhân có thể theo dõi, kiểm tra và giám sát việc quản lý ngân sách nhà nước./.
