Tên sách: Iliad
Tác giả: Homer
Dịch giả: Đỗ Khánh Hoan
Nhà xuất bản Thế giới
Iliad dài 15.693 câu thơ, là một trường ca, nhưng kể về một phần cuộc chiến thành Troa nên được coi là một thiên sử thi (Người La Mã coi chuyện thành Troa như một phần lịch sử của họ). Trong bản dịch tiếng Việt, giáo sư Đỗ Khánh Hoan đã chuyển thành bản văn xuôi để giữ được nội dung và vẻ đẹp sát với bản gốc của Hy Lạp.
Trường ca Iliad gồm các sự kiện xảy ra trong năm thứ 10 của
cuộc chiến thành Troa, nhưng tác phẩm không đi sâu miêu tả cuộc chiến,
sự sụp đổ thành Troa như trong Thần thoại Hy Lạp, mà chỉ xoay quanh câu chuyện về việc trả thù của người anh hùng Achilleus (A-sin).
 |
|
Lần đầu tiên, Iliad được chuyển ngữ trọn vẹn và phát hành tại Việt Nam. |
Pâris là con của Priam –
quân vương thành Troa – thành phố góc tây bắc Tiểu Á. Trong chuyến du
hành tới thành Sparta, chàng được Menelaos tiếp đón, lúc trở về, đã
quyến rũ và đưa nàng Helen, vợ Menelaos đi cùng. Helen xinh đẹp tuyệt
trần, mang theo của cải lớn về sống với Pâris như vợ chồng, điều đó
khiến quân vương khắp Hy Lạp nổi giận, đưa quân đi đòi Helen. Đại quân
Hy Lạp sau chín năm vẫn chưa hạ được thành Troa. Đó là toàn bộ câu
chuyện dẫn dắt tới Iliad. Nhiều người cho rằng Iliad – trường ca của khói lửa, binh đao là cuộc chiến thành Troa. Tuy nhiên Iliad không kể cuộc chiến kéo dài một thập kỷ, mà chỉ kể biến sự diễn ra 55 ngày trong thời gian đó.
Homer mở đầu Iliad bằng cách đi thẳng vào một xung đột: Achilleus trong cơn giận dữ đã đưa quân Achaian mà ông nắm giữ rút lui, đồng thời giữ quân lính không tham chiến. Quân Troian do Hektor (anh trai của Pâris chỉ huy) tạm thời thắng thế, đe dọa phá tan hạm đội của Hy Lạp. Achilleus trở lại chiến trường, giết chết Hektor, phá tan quân Troian. Sau đó ít lâu, tướng Priam cũng tử trận mà vẫn không giữ được thành Troa. Quân Hy Lạp chiếm thành, dân thường bị bắt làm nô lệ, vương quốc bị xóa tên trên bản đồ. Thắng trận trở về, song chỉ huy và thủ lĩnh Hy Lạp gặp nhiều khó khăn (tiêu biểu như Odyssey trong trường ca Odyssey).
Iliad trong tiếng Hy Lạp có nghĩa là "bài thơ viết về Ilios" hay "truyện về thành Troa". Từ thời sử gia Herodotos đã gọi trường ca của Homer là Iliad. Các câu thơ được chia thành 24 khúc. Bản chép tay trường ca đầu tiên không phân thành khúc, nhiều nghiên cứu cho thấy đầu thế kỷ thứ III trước Công nguyên trường ca mới được phân chia như vậy.
Người châu Âu trải qua mấy nghìn năm vẫn coi Iliad là thi phẩm tuyệt vời, vô song trong văn chương nhân loại, xếp tác giả đứng đầu trong các thi sĩ thế giới. Thế kỷ tiếp nối thế kỷ, thời đại tiếp nối thời đại, các quốc gia thi nhau dịch Iliad sang ngôn ngữ của mình song rất khó để chuyển ngữ thành công. Bởi Iliad mang trong mình lời thơ diễm tuyệt, vừa thanh tao tự nhiên, vừa nghiêm túc lại đầy say mê, được các học giả, nhà phê bình hậu thế đánh giá là mô hình tác phẩm tuyệt diệu.
Trong Iliad, tác giả thường có sự so sánh sự việc với thiên nhiên và cuộc sống dân dã, đưa vẻ đẹp tự nhiên và trong thi phẩm. Ông so sánh đoàn quân tiến tới như sóng biển cao ngất đổ vào vách đá, làm bụi nước tung bay tới tận bãi cát im lìm, hay việc Hektor bị bao vây được miêu tả như sư tử can trường thu mình, xung quanh chó săn gầm gừ, thợ săn hằm hè...
 |
|
Homer - người kể chuyện rong mù lòa được coi là tác giả của Iliad và Odyssey. |
Homer bày tỏ quan điểm với thần linh, ông miêu tả các vị thần "người" hơn. Như việc Hera trở thành người đàn bà đanh đá dễ sợ, lúc nào cũng quấy rầy cuộc sống của Chúa tể đồng thời là phu quân mình. Các vị thần cũng có đầy đủ tính xấu của con người như mưu toan, hờn dỗi, nhỏ nhen, cản trở lẫn nhau...
Điều đặc biệt, nói về cuộc chiến thành Troa nhưng Homer không vạch một lằn ranh thù oán của hai bên. Trong Iliad, quân Hy Lạp và người Troian vẫn thờ chung thần linh, như thể hai bên đều nói chung thứ tiếng. Chuyện kể về người Hy Lạp, tội gây nên cuộc chiến thuộc về người Troian, đa số thần linh đứng về phe Hy Lạp, nhưng Homer vẫn dành những lời tốt đẹp về người Troian. Bởi lẽ, hai bên chiến đấu vì danh dự, thể diện, lẽ phải của một cá nhân hay của một quốc gia.
Dịch giả Đỗ Khánh Hoan đã hoàn thành bản Việt văn Iliad từ năm 2005. Ông gọi Homer là Thi thần và viết trong lời giới thiệu Iliad phát
hành tại Việt Nam: "Chuyển dịch thi sĩ Homer, tôi cố gắng trung thực,
trong sáng, giản dị, óng ả. Cầu mong Thi thần vui lòng trợ giúp để tôi
hoàn tất việc làm nặng nề".
Theo Hiền Đỗ
Vnexpress.net
