Các loại bánh này đều có điểm chung là dùng nguyên liệu gạo nếp mới ngon đã được chọn lựa kỹ, nhân bằng đỗ, thịt lợn ba chỉ cùng các loại gia vị, mà một trong những loại không thể thiếu là hạt xẻn - “mák khén”, một loại hạt tiêu rừng, rất thơm và cay, gói trong lá dong xanh.
 Giã bánh dày vừa là công việc, vừa như một trò vui lễ hội. |
Từ
trước Tết, các mẹ, các chị đã lựa gạo, vào rừng lấy lá dong, củi, lạt…
chuẩn bị lợn để mổ ăn Tết. Ngày gói bánh thực sự là ngày hội của mỗi gia
đình. Thịt làm nhân phải còn tươi mới thơm ngon, nên cánh trai tráng đã
mổ lợn từ rất sớm, tiếng lợn kêu eng éc khắp bản, còn các mẹ các chị
chuẩn bị gạo đỗ… Lũ trẻ cũng xăng xái xung quanh, tập gói những khuôn
bánh nhỏ xinh.
 Khẩu cộp khum khum như đôi tay ủ lửa. |
Nếu
“khẩu tủm hík” được gói bằng gạo nếp trắng, tròn và dài như bánh Tày
của người miền xuôi, thì “khẩu tủm đăm” lại phải ngâm gạo với than của
cây “Co xổm pột”, một loại cây cho quả chua để tạo mầu đen và tăng độ
thơm ngon. “Khẩu tủm đăm” chế biến cầu kỳ, lại có hương vị thơm ngon đặc
biệt nên dùng để dâng cúng tổ tiên hoặc đãi khách quí càng chứng tỏ sự
sang trọng, thành kính. Riêng bánh “khẩu cộp” được gói giống như bánh
tẻ, nhưng buộc từng đôi vào nhau như đôi tay khum khum ủ lửa.
 Khâu tủm. |
Gạo
nếp thơm, đỗ, gia vị trên nền lá dong xanh thắm của núi rừng Tây Bắc,
như sự sống của muôn loài đang rạo rực sinh sôi, như đất trời Tây Bắc
mùa xuân mơn mởn lộc non tơ nhú, thơm ngát hương hoa ban huyền thoại,
chuyên chở nguyên lý âm dương ngũ hành, khát vọng một cuộc sống ấm no
hạnh phúc. Từ bao đời rồi, mỗi Tết nhà nhà đều náo nức gói những loại
bánh có từ thời ông bà truyền lại, gửi vào đó bao ước mơ khát vọng một
ngày mai tươi sáng hơn. Trẻ nhỏ thêm lớn khôn, người già như trẻ lại,
những đôi trai gái tặng nhau cặp bánh như trao gửi tâm tình.
 Bánh dày của đồng bào dân tộc Mông. |
Ngày
xuân, sau những ngày náo nức trong hội hái hoa ban, nồng say cùng vòng
xòe mê đắm, bồi hồi nâng chén rượu thơm trong hương xuân hồn hậu, mỗi
người như được tiếp thêm nguồn năng lượng mới, để rồi thêm tin yêu về
một ngày mai.
Trần Vân Hạc
