Để thành công trong sự nghiệp, phụ nữ sẽ phải phấn đấu nỗ lực rất nhiều. Họ không chỉ cần sự nhìn nhận đánh giá đúng từ xã hội mà ngay trong chính gia đình. Đây rất có thể cũng là một “rào cản mềm” đối với phụ nữ, bởi rất có thể họ sẽ phải lựa chọn, quyết định giữa gia đình và công việc?

“Quyền lực mềm”

Việt Nam đứng khoảng 30 trên thế giới, thứ 7 ở châu Á và thứ 2 ở Đông Nam Á về tỉ lệ phụ nữ trong Quốc hội. Nghị trường là nơi đóng góp tiếng nói lớn ở đất nước mà Việt Nam có số lượng phụ nữ như thế là đáng kể. Ở các cấp ủy đảng có tới 9% là nữ và họ cũng có vai trò rất quan trọng. Còn ở cấp tỉnh thì con số đó khoảng dưới 20%, cao hơn của khu vực và các quốc gia trên thế giới. Còn đối với các nhân vật lãnh đạo nữ cấp quốc gia thì ở thời kỳ nào Việt Nam cũng có những những vị tạo được dấu ấn, tiếng nói được chú ý. Trong lĩnh vực kinh tế, những năm gần đây số lượng doanh nhân nữ tham gia điều hành quản lý DN ngày càng lớn, chiếm khoảng ¼ tổng số DN. Nhiều doanh nhân nữ đã khẳng định được vị trên thương trường trong nước và quốc tế. Đưa ra một vài con số thống kê như vậy để thấy rằng phụ nữ ngày càng khẳng định được vai trò quan trọng trong đời sống kinh tế - xã hội.

Lý giải về thành công của phụ nữ trong những năm gần đây người ta thường nói đến khái niệm “quyền lực mềm”. Có nhiều cách lý giải về “quyền lực mềm” chẳng hạn đó khả năng giành được những thứ mình muốn thông qua việc gây ảnh hưởng để khiến người khác làm theo những gì mình muốn. Nhưng có thể hiểu một cách nôm na đó chính là sự mềm mại; khéo léo; độ nhạy cảm, tính thực tế cao, cần cù chịu khó…

Phụ nữ may mắn được tạo hóa ưu ái cho sở hữu cả một kho quyền lực mềm rất kỳ diệu và đó là chất xúc tác quan trọng để họ thành công. Nhưng, được sở hữu và luôn biết sử dụng là hai vấn đề hoàn toàn khác nhau.

Tuy nhiên, “quyền lực mềm” chỉ có thể coi là phần kỹ năng góp phần quan trọng vào thành công của người phụ nữ. Yếu tố quyết định vẫn là năng lực, kiến thức, khả năng tầm soát và sự chuẩn bị kỹ lưỡng.

Cùng với sự thay đổi của đời sống kinh tế xã hội, phụ nữ đã có điều kiện được học tập được trao quyền và có cơ hội thể hiện năng lực của mình. Rõ ràng trên cả kỹ năng đó chính là trí tuệ, tài năng và sự phấn đầu nỗ lực không ngừng của người phụ nữ để khẳng định vai trò vị thế của mình trong xã hội.

Và những “rào cản mềm”

Tuy nhiên, thực tế cũng phản chiếu một bức tranh không thực sự toàn bích đó là đa số những người phụ nữ thành công và cống hiến nhiều cho công việc thường bị hao khuyết về thiên chức ở gia đình. Hiện nay, nhiều phụ nữ bị lệch về thái cực công việc xã hội nên còn ít thời gian cho gia đình. Nhiều người thường lầm tưởng rằng quyền lực, vật chất luôn song hành cùng hạnh phúc gia đình nhưng cuộc sống đôi khi lại chứng minh điều ngược lại. Nếu không biết kiểm soát quyền lực và tự cân bằng cuộc sống thì nó sẽ là con dao hai lưỡi phá vỡ hạnh phúc gia đình. Đây có thể coi là mặt trái của tấm huy chương. Người ta thường nói một cách mặc định, sau thành công của người đàn ông thường có bóng dáng của người phụ nữ vậy thì chúng ta có thể đặt vấn đề ngược lại hay không ? Phải có sự đối thoại, thậm chí là nhân nhượng, thỏa hiệp giữa các thành viên trong gia đình. Có lẽ rằng trong hoàn cảnh này người phụ nữ lại cần phải có sự khéo léo trong việc sử dụng “quyền lực mềm”.

Nói như vậy để thấy rằng, để thành công trong sự nghiệp phụ nữ và sẽ phải phấn đấu nỗ lực rất nhiều. Họ không chỉ cần sự nhìn nhận đánh giá đúng từ xã hội mà ngay trong chính gia đình. Đây rất có thể cũng là một “rào cản mềm” đối với phụ nữ, bởi rất có thể họ sẽ phải lựa chọn, quyết định giữa gia đình và công việc?

Để thay đổi được điều đó không phải một sớm một chiều. Đây không hẳn là tàn dư mà là một cách thường trực. Bản thân phụ nữ cũng có một suy nghĩ là nữ nhi, khi phải lựa chọn giữa công việc và gia đình thì họ lựa chọn gia đình hơn công việc. Mặc dù cũng có có bộ phận phụ nữ cấp tiến khác nhưng trên diện rộng thì phụ nữ Việt Nam vẫn muốn hướng về gia đình.

Mấu chốt vấn đề ở đây chính là thúc đẩy bình quyền và bình đẳng giới. Chúng ta đã có Luật bình đẳng giới nhưng rõ ràng trên thực tế thì vấn chưa tạo ra được một môi trường cở mở. Nếu nhìn vào thành công của phụ nữ trong thời gian vừa qua là một kết quả thì chúng ta phải xem đây như một nguồn vốn xã hội quan trọng cần được khai thác và phát huy. Ai cũng có vốn xã hội nhưng mức độ, quy mô, tính chất khác nhau. Vốn xã hội của mỗi con người không tự nhiên mà có. Nó được tạo nên từ việc tiếp thu nền giáo dục, rèn luyện và nỗ lực. Tuy lúc sinh ra bình đẳng như nhau, nhưng sau này có bình đẳng về mặt cơ hội hay không lại là chuyện khác. Một cá nhân nếu phải gánh chịu các rủi ro hoặc bị sống trong một môi trường không thuận lợi và không cố gắng thì vốn xã hội sẽ kém hơn. Vị thế, tiếng nói và mối quan hệ có quan hệ tương thích với nhau. Con người có vị thế nào đó thì sẽ có nguồn vốn xã hội tương ứng. Bất bình đẳng về vị thế, tiếng nói và mối quan hệ đang tồn tại và độ doãng ra ngày càng lớn, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế thị trường. Thực tế trên đòi hỏi các nhà quản lý, các nhà hoạch định cần có những hoạch định và thực thi để làm sao phát huy hơn nữa vai trò, năng lực của người phụ nữ trong xã hội hiện đại, coi đây như một nguồn vốn xã hội đặc biệt quan trọng.

TS. Trịnh Hòa Bình